نوشداروی نقد، تحمل است

نوشداروی نقد، تحمل است|سیدرضا اورنگ|سرزمین هنر|سینما

با تولد اولین اثر هنری، نقد نیز با کمی تاخیر از آن متولد شد. این دو از آغاز تا به امروز شانه به شانه هم حرکت کرده، می کنند و خواهند کرد.

برای پیشرفت در هر کار، به خصوص کارهای هنری باید منتقدان خوبی داشت تا با نقد درست و ارائه راهکار به نتیجه دلخواه رسید. در اکثر کشورهای صاحب هنر، منتقدان از جایگاه مناسبی برخوردار بوده و هستند.

بسیاری از هنرمندان در عرصه های مختلف از نظرات منتقدان برای از بین بردن نقاط ضعف اثرشان و تقویت نقاط قوت آنها استفاده می کنند.

تکلیف منتقد نقد درست و فنی است، وظیفه هنرمند نیز ارائه اثر هنری. هر رشته هنری منتقدان خاص خود را دارد که سواد نقد آن گونه از هنر دارند.

در کشور هنرخیز ما نیز منتقدانی وجود دارند که به نقد آثار هنری می پردازند. نقد یعنی سره را از ناسره تشخیص دادن. برای همین ناقد باید سواد و تجربه لازم را در آن رشته هنری خاص داشته باشد تا بتواند به ارزیابی آن بپردازد. این درست که نقد باید فنی و کارشناسانه باشد، اما سلیقه و ذائقه را نیز نباید نادیده گرفت.

منتقدان نیز مانند اقشار مختلف دارای سلایق متفاوت هستند. ممکن است یک منتقد یک اثر هنری را کاملاً از لحاظ فنی بی عیب و نقص بیابد، اما سلیقه اش آن را نپسندد. این یک امر طبیعی است، اما نباید سلیقه اش را وارد بحث نقد کند، بلکه در انتهای نقد اشاره کند: با اینکه این اثر هنری از لحاظ فنی مشکل نداشت، اما من آن را دوست نداشتم و یا برعکس.

متاسفانه برخی از منتقدان ایرانی این اصول را نادیده گرفته و سلیقه و موضوعات فرعی و شخصی را وارد بحث نقد فنی می کنند که نادرست است.

سینما یکی از شاخه های مهم هنر است که ایران تا دل تان بخواهد منتقد در این حوزه دارد. منتقدان ریز و درشتی در کشور وجود دارند که بسیاری از آنان را جوانان تشکیل می دهند. جوانانی که گاهی بی رحمانه و ناشیانه فیلم ها را از زیر تیغ نقد می گذرانند. گاهی نیز به برخی از فیلم ها نظر لطف دارند!

بحث این نوشته منتقدان نیستند، بلکه هنرمندان، به ویژه کارگردانان، بازیگران و برخی از عوامل اصلی سینما هستند. منتقد حق دارد در کمال آزادی فیلم و عوامل سازنده اش را نقد کند، چه این نقد مثبت باشد، چه منفی ، چه مغرضانه و چه بی طرف.

موضوع این است که نقد قابل پاسخگویی نیست. آن را فقط باید خواند و شنید. اگر نکته درستی در آن وجود دارد، در صورت صلاحدید به آن عمل کرد یا به وقعی ننهاد.

متاسفانه در ایران برخی از کارگردانان و بازیگران تاب هیچ نقدی را نیاورده و به شدیدترین وجه با آن برخورد و به منتقدان می تازند. در این راه از رسانه ها نیز کمک گرفته و استفاده از الفاظ غیرهنری و نقطه دار را نیز مجاز می شمرند!

این درست که برخی از نقدها گاهی توهین آمیز می شود، اما در این صورت هم هیچ هنرمندی حق ندارد در صدد پاسخگویی به آن برآمده و مقابله به مثل کنند. این اتفاقی است که تنها در ایران می افتد. متاسفانه گاه دیده می شود کارگردانان با تجربه ایران که سن و سالی از آنان گذشته، تاب خواندن و شنیدن نقد را ندارند. این یک اصل است که نقد قابل پاسخگویی نیست. زیرا یک شخص نظر خود را گفته، حال این از اختیارات صاحب اثر است که به آن عمل کند یا نکند.

هیچ هنرمندی نباید به خود زحمت داده و جواب منتقد را بدهد. هر صاحب اثری که در صدد پاسخگویی و مقابله به مثل با نقد و منتقد بر آید، نمی شود به او نام هنرمند، کارگردان، بازیگر یا هر نام دیگری داد.

هنرمندان، به خصوص کارگردانان و بازیگران سینمای ایران، باید آستانه تحمل خود را بالا برده و در برابر نقد منتقدان واکنش نشان ندهند، حتی اگر با اثرشان توهین آمیز برخورد شود.

باید هرکس در جایگاه خود قرار بگیرد تا بشود به آینده هنر، به ویژه سینمای ایران امیدوار بود. یکی از دلایل درجا زدن سینمای ایران همین مهم است که هر چه زودتر باید به رفع آن پرداخت.