علم قاضی کلید گنج عدالت است،نه مدرک دانشگاهی

علم قاضی کلید گنج عدالت است،نه مدرک دانشگاهی|سیدرضا اورنگ|سرزمین هنر|فرهنگی

داوری و قضاوت،همیشه از سخت ترین و مشکل ترین مشاغل  بوده،هست و خواهد بود،زیرا همه به دنبال عدالت هستند.

امروزه در همه جا تقریبا داوری وجود دارد،از بازی های ورزشی گرفته تا جشنواره های سینمایی و غیره.همه چشم به داوران دارند تا اصل عدالت را پیاده کنند،اما این خواسته همیشه عملی نشده و نمی شود.

قضاوت در محاکم دادگستری،مافوق تمام داوری هایی است که مردم کشورها با آن سر و کار دارند.اینجا یک اشتباه ممکن است مال و جان فردی را به خطر بیندازد.

دادگاه برای تشخیص داد از بیداد است،جایی است که باید مظهر و محضر عدالت باشد،مکانی که حق را از ناحق جدا کرده و با مجازات مجرم کاری می کند تا کسی دیگر به خود جرات ندهد به اموال و امنیت مردم تعدی کند.

تا کنون میلیاردها حکم در دادگاه های ایران و جهان صادر شده است.در بین این احکام گسترده،بی شک اشتباه های ریز و درشت فراوانی بوده که گاهی سر بیگناهی نیز بالای دار رفته است.با وجود این اشتباهات،همچنان تمام محاکم جهان فعال هستند و مردم شکایت خویش را برای احقاق حق به این مراجع می برند.

مردم می پذیرند که در هر دادگاهی ممکن است قاضی بر اساس شواهدی که دارد، حکم صادر کند و آن از روی عدالت نباشد.

اکثر احکامی که به اشتباه صادر شده اند،به خاطر خطای غیر عمدی قاضی بوده است،اما تعداد معدودی نیز در کسوت قضاوت،تسلیم وسوسه شیطان شده و به خاطر کسب مال و مقام،حق هایی را ناحق کرده اند.برخی در این جهان به مجازات رسیده اند،اما آنانی که قسر در رفته اند،بی شک در محکمه الهی حاضر شده و به کیفر لازم خواهند رسید.

از گذشته های دور،مردم افراد خوش نام،باتجربه ،هوشمند و عادل را بر مسند قضاوت می نشاندند تا به عدالت حکم کنند.طبیعی است که حکومت ها نیز قضات خود را بر مصدر می نشاندند.به غیر از معدودی دنیاپرست،بقیه قاضی های حکومتی هم تمام تلاش خود را می کردند تا حکم به عدالت دهند.

نه می توان جلوی اشتباهات بعضی از قضات را گرفت و نه تخلف برخی از آنان را،اما می توان آن را به حداقل رساند.در اکثر کشورها،از جمله ایران مراکزی در قوه قضایی تشکیل شده اند تا به شکایت مردم از قاضی های متخلف رسیدگی کنند.این نشان دهنده این است که نمی توان همه قضات را صالح دانست.برای انتخاب قاضی که با جان و مال مردم سر و کار دارد،باید شرایط سختی در نظر گرفت.

در قضا و قضاوت،از ابتدای تمدن بشر تاکنون، یک اصل وجود دارد و آن «علم قاضی»است.این علم را نمی توان در مراکز دانشگاهی یا حوزوی به دست آورد،این مهم در وجود بشر جاری و ساری است.

نه تنها در وجود برخی از قضات،بلکه برخی از آدم های بدون مسند و مصدر نیز دارای این علم هستند،مانند پیشکسوتان یا پیران هر قوم و قبیله ای که مردم برای گرفتن حق خود به آنان رجوع کرده و می کنند.

فردی ممکن است تمام مقطع های دانشگاهی را تا درجه آخر طی کند،اما از داشتن علم قاضی محروم باشد،زیرا در نهادش نهادینه نشده.

تجلی علم قاضی را می توان در قضاوت های امیرالمومنین علی(ع) به تماشا نشست.هرگز تا اطمینان قلبی پیدا نکردند،حکم به محکومیت یا برائت ندادند.برای ایشان کشف حقیقت مهم بود،نه شواهد و مدارک ظاهری.

هستند قضاتی که هم مدارج دانشگاهی را گذرانده اند و هم از علم قاضی بهره دارند.قضاتی که دارای علم قاضی هستند،از نظر حقیر هیچ گاه حکم اشتباه صادر نکرده و نمی کنند،زیرا تا صددرصد به حقیقت نرسیده و اطمینان قلبی حاصل نکنند،هرگز حکم نمی کنند.

داوری که علم قاضی در وجودش متجلی است،ممکن است تمام شواهد و مدارک علیه متهمی باشد،اما به آنها شک کرده و دستور تحقیق دقیق می دهد تا حق از ناحق مشخص شود.کسی که علم قاضی در نهادش وجود ندارد،بر اساس همان شواهد و مدارک ظاهری حکم نهایی را صادر می کند.اینجاست که خطای قاضی رخ داده و بیگناهی را گناهکار جلوه می دهد.

دستور بازداشت سریع برای جرم های مشهود،بدون دیدن مجرم جایز است،اما برای دعواهای حقوقی هم صدور چنین حکم هایی جایز است؟

اگر داوری دارای علم قاضی باشد،بی شک ندیده برای افراد کهنسال و بیماری که به خاطر بدهکاری اندکی شاکی خصوصی دارند،دستور بازداشت صادر نمی کند،زیرا خطر جانی دارد.

دیده شده برخی از قضات برای افراد پیر و بیماری،بدون اینکه آنان را ببینند یا از سلامتی شان اطمینان حاصل کنند،دستور بازداشت صادر کرده و آن فرد یا در بازداشتگاه یا بعد از خلاصی از این مکان،به علت تشدید بیماری و فشارهای روحی حاصل از بازداشت،جان به جان آفرین تسلیم کرده اند.تکلیف این گونه افراد چیست؟ مقصر کیست؟ هرچند این افراد از لحاظ قانونی مشکل دارند،اما راه بهتر و ساده تری برای رفع مشکل وجود نداشت و ندارد؟آیا نمی شود قبل از بازداشت به توافق رسید؟

برای همین است که اعتقاد دارم، علم قاضی کلید گنج عدالت است،نه مدرک دانشگاهی.