سیدرضا اورنگ: ادعاهای وزیر و مسوولان جشنواره اعتبار علمی ندارد

سیدرضا اورنگ: ادعاهای وزیر و مسوولان جشنواره اعتبار علمی ندارد|سرزمین هنر|جشنواره فیلم فجر

جشنواره چهل‌ویکم فیلم فجر یکی از متفاوت‌ترین دوره‌های این رویداد سینمایی به لحاظ تغییرات ساختاری، کیفیت برگزاری و حضور پررنگ فیلم‌های دولتی است که مواردی چون حذف فرش قرمز و جایگزینی با فرش ایرانی! در عوض تغییر فرهنگ فرش قرمز، نمایش دو فیلم ناقص که در اکران کامل خواهند شد! و مواردی از این دست در طی جشنواره توسط منتقدان مطرح شد.

با توجه به اینکه جای منتقدان و نقد در فیلم فجر امسال به شدت خالی بود و برای مسوولان جشنواره نیز اهمیتی نداشت، ایکنا گفت‌وگوهایی را انجام داده است و در گام نخست نظرات سیدرضا اورنگ؛ منتقد و مدرس سینما را جویا شده‌ایم.

در ابتدای بحث پیرامون کیفیت جشنواره چهل و یکم توضیح دهید و بفرمایید با توجه به اینکه میزان کارهای مخاطب‌پسند در جشنواره کم بود، سال آینده سینما را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟

-موضوع جدید نیست و جشنواره فیلم فجر از ابتدای دهه ۷۰ رو به افول رفت. البته در هر دوره، معدود آثار خوبی وجود داشتند ،ولی این تولیدات جزو حداقل‌ها محسوب می‌شدند. در دهه شصت ،هم در بخش بین‌الملل و هم در بخش ملی، فیلم‌های بسیار خوبی تولید می‌شدند ،حتی فرانچسکو رزی فیلمساز مطرح ایتالیایی مهمان جشنواره فیلم فجر بود.

دلیل افت کیفی جشنواره فجر این بود که تصور کردیم این رویداد باید همانند اسکار و کن باشد ،پس به سمت کارهایی چون فرش قرمز و فتوکال روی آوردیم! اتفاقی که باعث شد ما از ذات جشنواره دور شویم. همچنین روی کار آمدن مدیران ناکارآمد باعث شد، بیش از کیفیت، تبلیغات مد نظر قرار گیرد.

درباره جشنواره چهل و یکم باید بگویم این رویداد به هر طریقی که بود انجام شد. دلیلم برای گفتن کلمه به هر طریقی این است که برگزاری فستیوال فجر به شکل یک امر روتین درآمده، برای همین هم سال‌هاست به چشم جشنواره به آن نگریسته نمی‌شود، بلکه صرفاً یک کار اداری است که هر مدیری خود را موظف می‌داند آن را برگزار کند، البته همان‌طور که گفتم این اتفاق مربوط به یک یا دو سال اخیر نیست ،بلکه چند دهه است که این معضل به چشم می‌خورد.

برای مثال در ایام کرونا که همه معتقد بودند جشنواره نباید برگزار شود، مدیران با توجیه اینکه برای آن ردیف بودجه در نظر گرفته شده، جشنواره را برگزار کردند. این دلیل نابجا در حالی است که فستیوال مهم کن در دوره‌ای به دلیل نبود بودجه برگزار نشد و هیچ اتفاق خاصی هم رخ نداد.

نظرتان درباره اینکه وزیر ارشاد مدعی شده است جشنواره چهل و یکم بهترین دوره ‌این رویداد سینمایی است، چیست؟

-این سخن نشان می‌دهد وزیر ارشاد این حوزه را نمی‌شناسد. این امر نیز به‌خودی‌خود دارای ایراد نیست، اما مشاورانی که باید به او در این حوزه اطلاعات بدهند کار خود را به‌درستی انجام نمی‌دهند. این سخن از روی دشمنی و عناد نیست، بلکه از سر دلسوزی است. به یاد دارم وقتی جشنواره فجر را دوپاره کردند من به آن نقد جدی داشتم، اما زمانی که قرار شد مجدداً شاهد برگزاری یکپارچه جشنواره باشیم از آن حمایت کردم ،پس هرگاه اتفاق صحیحی رخ دهد مطمئناً از آن پشتیبانی خواهد شد.

برایم جای سؤال است آیا وزیر ارشاد یا رییس سازمان سینمایی دوره‌هایی که بهرام بیضایی یا ناصر تقوایی فیلمسازی می‌کردند را ندیده‌اند که جشنواره چهل و یکم را بهترین می‌نامند؟ زمانی فیلمی چون «اجاره‌نشین‌ها» توسط داریوش مهرجویی ساخته شد. این فیلم توانست علاوه بر حضور در جشنواره بیشتر از چهار میلیون نفر را به سالن‌های نمایش بیاورد .آیا فیلم‌های این دوره چنین ظرفیتی دارند؟ این‌گونه سخن گفتن وزیر و مسوولان جشنواره تنها یک دلیل دارد، آن هم اینکه مسوولان یک‌طرفه حرف می‌زنند و اگر قرار بود روبروی منتقدان چنین ادعایی کنند و یک گفت‌وگوی دوطرفه شکل گیرد ،مطمئناً چنین اظهارنظرهایی انجام نمی‌شد.

نقد دیگر من به جشنواره به تعریفی برمی‌گردد که هم‌اکنون مدیران سینمایی از آن دارند. در تعریفی که در آیین‌نامه وزارت ارشاد آمده، عنوان شده جشنواره رویدادی است که در زمانی محدو و مکانی مشخص برگزار می‌شود ،پس با توجه به این سخن، آیا اینکه ادعا کنیم جشنواره در ۳۱ استان برگزار شده، افتخار است؟ آیا به این شکل نمایش، اکران عمومی نمی‌گویند؟ این دستوارت سلیقه‌ای در جشنواره فجر، نشان می‌دهد که انگار اساسنامه‌ای وجود ندارد و هر مدیر به سلیقه خود جشنواره را برگزار می‌کند.

ضعف حاکم بر جشنواره فجر به سینماگران یا منتقدان برنمی‌گردد، بلکه مدیران هستند که به واسطه عدم آگاهی لازم، باعث افت کیفی جشنواره فیلم فجر شده‌اند. از نگاه من اکثر تولیدات جشنواره چهل و یکم تله‌فیلم‌هایی بودند که به آن نهایتاً می‌توان نمره متوسط داد. در چنین شرایطی وقتی ادعا می‌شود بهترین جشنواره برگزار شده، معلوم می‌شود هیچ منطقی پشت این سخنان نیست.

جالب است اکثر مدیران وقتی تصمیمی اشتباه می‌گیرند مدعی می‌شوند که خرد جمعی چنین امری را رقم زده است! ولی چرا اعضای خرد جمعی را معرفی نمی‌کنند تا اهالی سینما با آنها آشنا شوند؟ دبیر جشنواره باید فردی مؤثق و محبوب باشد. برای نمونه اگر قرار بود مرحوم خسرو سینایی دبیر جشنواره فیلم فجر باشد، وی به تنهایی قرار نبود تمام کارها را انجام دهد ،اما نام و اعتبارش باعث بالا رفتن کیفیت جشنواره می‌شد.

با توجه به کیفیت و فرم آثار، جشنواره چهل و یکم این تصور شکل می‌گیرد که سینما در سال آینده رونق اقتصادی نخواهد داشت! پیرامون این موضوع چه نظری دارید؟

-فیلم‌هایی که در جشنواره شاهدش بودیم ،حتی در پلتفرم‌ها نیز مشتری نخواهد داشت.تصور من این است که این آثار برای پخش از تلویزیون در نظر گرفته شده‌اند!در چنین شرایطی اگر می‌خواهیم رونق به سینمای ایران بازگردد ،حتماً باید اکران فیلم خارجی داشته باشیم ،ولی متأسفانه عده‌ای این نکته را درک نمی‌کنند. عدم اکران فیلم خارجی در کشورمان باعث شده رقابت از سینما رخت بربندد و تهیه‌کننده‌ها با خیال آسوده هر اثری که دل شان می‌خواهد، تولید کنند.

تا زمانی که فیلم‌های خارجی اکران می‌شدند بسیاری از سینماها به فعالیت خود ادامه می‌دادند. ما در خیابان لاله‌زار شاهد باز بودن سینماهای قدیمی بودیم ،اما با ممنوع شدن اکران فیلم‌های خارجی تمام آن سینماها نیز بسته شدند.

معضل دیگر عدم اکران فیلم خارجی، پایین آمدن سطح کیفی فیلمسازان  است. فیلمسازی که فیلم خارجی را روی پرده ندیده و با قاب‌های سینمایی آشنا نیست ،مطمئناً این نقصان در کارش نمود خواهد داشت. برای همین هم اکثر آثار سینمایی قاب‌هایی متناسب با تلویزیون دارند و مناسب تماشا در سینما نیستند. این موضوع که به آن اشاره کردم به فیلمسازان تحصیل‌کرده سینما نیز تعمیم پیدا می‌کند ،چون آنان نیز فیلم‌های روز جهان را در تلویزیون  تماشا کرده‌اند.

در برنامه «هفت» چند وقت پیش بحثی پیرامون اکران فیلم خارجی مطرح شد. امیر قادری یکی از منتقدان آن برنامه از اکران فیلم خارجی حمایت کرد، اما متأسفانه منتقد مقابل او این نظر را رد کرد! آن منتقد می‌گفت مردم فیلم‌های خارجی را در خانه تماشا می‌کنند! در جواب این سخن اشتباه باید گفت کدام سینمادوستی حاضر است فیلم‌های مطرح و بیگ پروداکشن را روی پرده سینما نبیند؟ چنین توجیهاتی نشان می‌دهد منتقدان اکران فیلم خارجی آگاهی لازم را ندارند. بگذارید سؤالی را مطرح کنم. شما وقتی فیلمی را در خانه تماشا می‌کنید، برای قهرمان دست زده‌ یا از جای خود برخاسته‌اید؟ این اتفاق فقط در سینما رخ می‌دهد، چون لذت فیلم دیدن در سالن سینما و روی پرده عریض قابل مقایسه با صفحه تلویزیون نیست.

سخن پایانی.

-اینکه فکر کنیم فردی چند فیلم ساخته یا چند کار را تهیه کرده، دلیلی بر سینمایی بودن او نیست که به او سمتی مهم بدهیم. مدیر سینمایی باید عاشق این هنر- صنعت باشد. مشکل دیگر سینمای ما فاصله گرفتن سرمایه‌گذاران خصوصی از سینماست. امروز سینما در اختیار تهیه‌کنندگان دولتی است ، افرادی که هیچ دغدغه‌ای بابت فروش کارشان ندارند، زیرا از قبل بودجه‌ای را که می‌خواستند، گرفته و خرج کرده‌اند!