درگذشت ایرج پزشکزاد نویسنده رمان «دایی جان ناپلئون»
ایرج پزشکزاد نویسنده معاصر ایرانی در سن ۹۴ سالگی فوت کرد.
درگذشت ایرج پزشکزاد نویسنده رمان «دایی جان ناپلئون»|سرزمین هنر|ادبیات|
بی.بی.سی:پزشکزاد در ایران و فرانسه تحصیل کرد و مدتی نیز به قضاوت در دادگستری مشغول بود. پس از آن به وزارت خارجه رفت و همزمان نویسنده ستون طنز «آسمون ریسمون» در مجله فردوسی نیز بود.
شهرت پزشک زاد بیشتر به خاطر رمان «دایی جان ناپلئون» است که ناصر تقوایی از روی آن یک سریال پرطرفدار ساخت.
برای هر نویسنده ایرانی خلق اثری در حد و اندازه محبوبیت و شهرت «دایی جان ناپلئون» برای جاودانه شدن کافی است.
ایرج پزشکزاد طوری تاریخ را با طنز سیاه و تراژدی و نگاه نقادانه و تحلیل اجتماعی درمی‌آمیخت که گویی مانند انسانی فناناپذیر در اعصار گوناگون زیسته و تجربه‌های شخصی و ملموس اش را به داستان‌های گزنده تبدیل کرده است.
برایش فرقی نداشت از ایران قرن بیستم و در آستانه تحولات مربوط به دو جنگ جهانی و زوال تدریجی طبقه اشراف و «شازده‌ها» می‌نویسد یا تخیل اش را به بغداد و دربار هارون‌الرشید خلیفه عباسی می‌برد.
قلم پزشکزاد تاریخ مصرف نداشت.
رمان و سریال «دایی جان ناپلئون» را ایرانی‌های چند نسل خوانده‌و دیده و با آن حس نزدیکی کرده‌اند، حتی امروز نیز نسخه‌های با کیفیت و بی‌کیفیت این سریال به شکل آنلاین دیده می‌شود و شبکه‌های فارسی زبان با پخش آن تماشاگر جذب می‌کنند، آن هم در حالی که امروز بیش از پنج دهه از انتشار کتاب «دایی جان ناپلئون» و چهل و پنج سال از زمان اولین نوبت پخش سریال می‌گذرد.
کمتر نویسنده ایرانی بوده که هم عمق جامعه و تاریخ را نشانه رفته باشد و هم چنان سهل و ممتنع نوشته باشد که اقتباس از آثارش همواره برای هنرمندان رشته‌های دیگر وسوسه‌انگیز باشد.
به جز سریال «دایی جان ناپلئون» داستان مشهور دیگر پزشکزاد یعنی «ماشاءالله خان در دربار هارون الرشید» نیز چنین بوده است.
محمدرضا اعلامی کارگردان ایرانی تا پیش از مرگ چندین بار برای ساخت فیلمی بر اساس این رمان دورخیز کرد.
قهوه تلخ از داستان پزشکزاد الهام گرفته بود
از سوی دیگر بسیاری اعتقاد دارند سریال «قهوه تلخ» با کارگردانی مهران مدیری به شکل واضح از همین داستان پزشکزاد الهام گرفته بود و ایده محوری‌اش -حضور یک شخصیت امروزی در مقطعی از تاریخ ایران و نمایش مناسبات سیاسی و اجتماعی آن دوران- به شکل مستقیم از «ماشاءالله خان در دربار هارون الرشید» آمده بود.
درباره خیال‌پردازی پزشکزاد کافی است بدانیم خودش سال ۱۳۸۶ در نشستی تاکید کرد شخصیت‌های «دایی جان ناپلئون» هرچند شبیه آدم‌هایی بودند که اطراف خود می‌دیده است، اما هیچ یک از وقایع داستان تجربه شخصی او نبوده‌اند، جز آنچه که عشق کودکی توصیف کرد و توضیح داد ناکامی خودش در وصال معشوق بسیار شبیه فرجام سعید داستان «دایی جان ناپلئون» بود که در نهایت او را به عقد و ازدواج مرد دیگری درآوردند. بی‌جهت نیست که وجه تراژیک این داستان به اندازه طنزاش در ذهن هر مخاطبی باقی می‌ماند.
همکاری ایرج پزشکزاد و ناصر تقوایی در برگردان داستان به سریال، از معدود تجربه‌هایی شد که نویسنده از حاصل کار راضی بوده است.
خود پزشکزاد درباره این همکاری و همراهی می‌گوید تقوایی، حتی نوشتن فیلمنامه را پیشنهاد داده بود و او پاسخ داده که چون در سناریو نوشتن تخصص ندارد، معذور است.
او توضیح داده تقوایی بعد از نوشتن فیلمنامه، متن را آورده بود و بدون دخالت در انتخاب او، دیالوگ را هر جا که از خط کمی خارج شده بود اصلاح کردم.
اعتماد او به کارگردان و فیلمنامه نویس و همکاری و همدلی این دو، احتمالا یکی از مهم‌ترین دلایل موفقیت سریال «دایی جان ناپلئون» بوده است.
ایرج پزشکزاد، متولد ۱۳۰۶ در تهران بود.
ایرج پزشکزاد، متولد ۱۳۰۶ در تهران بود. پدرش پزشک بود، اما مادرش شاهزاده فکری ارشاد دختر مویدالممالک فکری ارشاد است. مویدالممالک روزنامه‌نگار و نمایشنامه نویس عصر مشروطه بود و پدر او محمدخان امیرالامرا (جد ایرج پزشکزاد) از بزرگان و دولتمردان قاجار.
معزدیوان فکری دایی پزشکزاد هم نویسنده و کارگردان سینما و از پایه‌گذاران تئاتر معاصر ایران شناخته می‌شود.
به گفته خودش مادرش معلم بود و با توجه به رشد و تربیت در چنین خانواده‌ای ،عجیب نبود که همزمان با تحصیل در رشته حقوق و کار در دادگستری و بعدتر در وزارت امور خارجه به عنوان دیپلمات رو به نوشتن بیاورد.
رندی او در نثر و نگاه، یادآور شخصیت اسدالله میرزا در «دایی جان ناپلئون» است که دیپلمات وزارت امور خارجه بود و در پایان داستان راز سر به مهرش را می‌شکند و ناکامی در عشق را برای سعید فاش می‌کند.
فارغ از داستان‌های مشهوراش، تنوع آثار مکتوب پزشکزاد کم‌نظیر است. هم مورخ بود و چندین کتاب درباره تاریخ یا تفسیر وقایع تاریخی دور و نزدیک داشت، هم داستان‌نویس و هم مترجم.
با وجود دوری بیش از چهار دهه‌ای او از ایران، نام ایرج پزشکزاد در ایران به یاد ماند و تاثیراش بر طنز مکتوب ، تلویزیونی و سینمایی ایران قابل ردیابی است.
خبر درگذشت پزشکزاد در ۹۴ سالگی، فقدانی بزرگ برای ادبیات معاصر ایران است.