کاریکاتور یا کارتون ؟

محمد دلفی

عنوان: کاریکاتور یا کارتون ؟

نویسنده: محمد دلفی

مقدمه:

بعید است شما مخاطب این نوشتار، تا کنون نامی از کاریکاتور یا کارتون به گوشتان نخورده باشد. اما واقعا کاریکاتور چیست؟ چه تعریف علمی ای میتوان از کاریکاتور ارائه داد که آنرا از سایر سبک های طراحی جدا کند و ماهیت آنرا به وضوح برای ما مشخص نماید؟شاید بتوان گفت:
“در کاریکاتور، در کنار عناصر طنز، زیبایی، جذابیت، مفهومی بودن، عنصر نقد نیز وجود دارد.”
از این رو میتوان گفت کاریکاتور از والاترین هنرهاست.
در مورد تاریخچه ی ورود کاریکاتور به ایران باید از ۳ عامل نام برد، ابتدا روزنامه ی ملانصرالدین تفلیس (پایتخت گرجستان) که چاپ قفقاز (قفقاز جنوبی شامل گرجستان، آذربایجان، ارمنستان، شمال باختری ایران و شمال خاوری ترکیه) بود و در سال های آخرین حکومت قاجار به ایران راه یافت

تمایز کاریکاتور و کارتون

شاید این محتوا را نیز دوست داشته باشید

نزدیک ترین تعریف به کاریکاتور ، کارتون است، که متاسفانه در بسیاری از رسانه های معتبر نیز این دو مفهوم به وفور به جای یکدیگر به اشتباه استفاده میشوند.
تفاوت و تمایز کاریکاتور و کارتون دو جنبه دارد:
الف: تفاوت در جنبه ی طرح های موضوعی:

از این حیث میتوان گفت، کارتون صرفاً جنبه ی فکاهه دارد ( لزوماً به قصد ایجاد خنده بکار میرود.) و به لحاظ مفهومی کم مایه است. یعنی به مضامین سطحی یا یک بعدی میپردازد. همچنین می توان گفت تقریباً تنها در کارتون موضوعی است که میتوانیم از شخصیت سازی استفاده نماییم و کاراکتر های طنز داشته باشیم. مثلاً مجله ی گل آقا را میتوان به کل مجموعه ای غنی از کارتون دانست.
اما در کاریکاتورِ موضوعی، اثر به لحاظ مفهوم سازی بسیار غنی است و فکاهه بودن نیز شرط لازمی برای آن محسوب نمیشود. یک کاریکاتور موضوعی حتی میتواند دردناک و تلخ باشد. برای مثال در جشنواره ی غزه که سال ها پیش برگزار شده بود، یک کاریکاتور موضوعی به عنوان اثر برتر انتخاب شد، که طرح آن یک کوه آتش فشان بود که دهانه آن نقشه ی غزه بود که هر لحظه ممکن است فوران کند. در این کاریکاتور (بر خلاف تعریف کارتن که بر اساس شخصیت سازیست)هیچ شخصیتی وجود نداشت.

ب: تفاوت از جنبه ی طراحی چهره:


وقتی از چهره طرحی هجوآمیز و صرفاً خنده دار بکشیم؛ تعریف کارتون به خود میگیرد. اما در کاریکاتور چهره، شخصیت، خلق و خو و تمام خصوصیات فرد را ابتدا به طور کامل تحلیل می نماییم و گاهی آنرا نقد می کنیم و سپس آن خصوصیات را همراه هجو رسم می نماییم، در کاریکاتور چهره نیز اصرار بر فکاهی بودن طرح نیست. چهره ها در کاریکاتور میتوانند بیانگر حرف های طبقه ای خاص یا رخدادهای خاصی راجع به آن شخصیت باشند.
لذا در کاریکاتور، مخاطب ممکن است مدتها وقت صرف کند تا به نشانه ها و ریزه کاری های مفهوم سازی در اثر پی ببرد. اما در مورد کارتون این اتفاق بسیار لحظه ایست و قابلیت تامل در این رابطه وجود ندارد.

نتیجه گیری:


با توجه به گفته های فوق میتوان به این جمع بندی رسید، که در تعریف کاریکاتور و کارتون (با توجه به منابع مختلف در این رابطه) این کدها را در مقابل هر یک میتوان نوشت و هر یک را از دیگری تمییز داد:
کاریکاتور کارتون
محوریت مفهوم محوریت سرگرمی
تامل مخاطب نگاه لحظه ای بیننده
چند بعدی تک بعدی
میتواند تلخ باشد لزوما فکاهی
نیازمند اطلاعات تعمق لزومی ندارد
غایت جشنواره ای و هنری غایت عموم پسندی
الزامی به انسانی بودن ندارد الزاماً انسانی است
قابلیت استفاده از صنایعِ صرفاً اغراق آمیز است
ادبی و هنری را داراست

در موارد بسیاری مشاهده کردم که اشخاصی در جایگاه ها و تریبون های مختلف در به کار بردن این دو مفهوم ( کاریکاتور و کارتون ) به جای هم دچار اشتباه شده اند. لذا لازم دانستم ضمن ارائه ی تعریفی علمی از هر یک و قیاس کوتاه این دو مفهوم، بر اهمیت و ارزش هنری کاریکاتور و تاثیرگذاری هر یک از این دو هنر بر نسل امروز تاکید کنم. امید است ضمن بذل توجه و اقبال بیشتر اهل هنر و علاقمندان به هنر کاریکاتور و کارتون، شاهد شکوفایی این هنر در کشورمان باشیم.

منابع
The mad art of caricature! : a serious guide to drawing funny Faces
Written by: Tom Richmond
Deadline Demon Publishing
ISBN 10 : 098357670X
ISBN 13: 9780983576709
کتاب ” ده کاریکاتوریست” نوشته سید امیر سقراطی، نشر ایده ، سال انتشار: اردیبهشت ماه ۱۳۹۴

ممکن است شما دوست داشته باشید
1 نظر
  1. محمد دلفی می گوید

    با سلام و تشکر خدمت مدیریت سایت هنرلند، استاد ارجمند جناب دباغ. وقت بخیر. ای کاش از یکسری از واژگان کلیدیه مقاله مانند کاریکاتور، کارتون، تفاوت کاریکاتور و کارتون، فرق کارتون و کاریکاتور، به عنوان برچسب استفاده میشد تا برای علاقه مندان، قابلیت دسترسی آسان تر باشد.
    و جسارتاً در قسمت نتیجه گیری این مقاله که تمایز به صورت کد و جدول مانند، نوشته شده است، همانگونه که مشاهده میفرمایید جدول به هم ریخته است، به طور مثال: (کاریکاتور محوریت مفهوم دارد/کارتون محوریت سرگرمی) و یا در انتهای این جدول: (کاریکاتور استفاده از صنایعِ ادبی و هنری را داراست/کارتون صرفاً اغراغ آمیز است)
    و در آخر اینکه بنده برای ارسال مقاله های بعدی و نیز قابلیت دسترسی برای تدوین کردن همین مقاله، در سایت ثبت نام کردم، منتها محلی برای ارسال عکس و البته ذکر کردن توضیحاتی در مورد خودم پیدا ننمودم، لذا از حضرتعالی خواهشمنم رسیدگی فرمایید. با سپاس.

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

21 + = 26