چهل سال با رسانه ها در قاب نقد فرهنگی

فرهنگسرای رسانه و شبکه های اجتماعی به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی ایران دست به کار بزرگی زده است. این فرهنگسرا قرار است در چند نشست تخصصی به نقد و تحلیل و بررسی عملکرد رسانه های گوناگون بپردازد و در این راه از تمام سلیقه ها و جریانهای فرهنگی کشور در کنار اساتید دانشگاه و صاحبنظران فرهنگی هنری و رسانه ای نیز استفاده نماید.

عصر روز سه شنبه ۲۹ آبان ماه اولین نشست تخصصی چهل سال با رسانه ها در محیطی فرهنگی و با حضور نمایندگان رسانه های مختلف در این فرهنگسرا برگزار شد.

در این نشست «سیدمحمد حسینی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت دهم، «محمدجواد حق شناس» رییس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران و معاون وزیر ارشاد دولت اصلاحات در کنار «محمد خدادی» مدیرعامل سابق خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در کنار دو چهره ی دانشگاهی «احمد بخارایی» جامعه شناس و «علیرضا دباغ» پژوهشگر و روزنامه نگار به نقد و بررسی نقش رسانه ها در وضعیت فرهنگی جامعه ی ایران در چهل سال گذشته پرداختند.

در اولین گام علیرضا دباغ به عنوان مدیر جلسه با اشاره به پیچیدگی مقوله ی فرهنگ از حاضران خواست تعریف خود را از فرهنگ بیان کنند.

دکتر حسینی در پاسخ به این سؤال به استناد مصوبه سال ۱۳۹۱ شورای فرهنگ عمومی کشور گفت:

اختلاف دیدگاه بسیاری در تعریف فرهنگ وجود دارد، اما آنچه که در نقشه مهندسی فرهنگی کشور (مصوبه سال ۹۱ شورای فرهنگ عمومی)وجود دارد، از فرهنگ به عنوان مجموعه‌ای از باورها، اعتقادات، ارزش‌های پایدار و نماد‌ها یاد شده است.

در ادامه حق شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به تعاریف مطرح شده فرهنگ گفت:

بیش از سیصد تعریف برای فرهنگ ثبت شده است و برای تعیین شاخص‌ها باید این تعاریف مورد بررسی قرار گرفته شود که این نشست مجال بحث و گفتگو در این باره نخواهد بود و باید در یک فرصتی دیگر و به صورت مستقل درباره تعریف فرهنگ به بحث و گفتگو بنشینیم.

خدادی هم با تأیید نظر حق شناس گفت:

ما در تعریف فرهنگی مشکلی نداریم بلکه آنچه که دچار علامت سؤال می‌شویم، فرهنگ برخاسته از حال و هوای مردمی است که باید در این زمینه به مصداق‌های عملی دست یابیم.

دکتر بخارایی در این باره نظر دیگری داشت. او به عنوان یک جامعه شناس معتقد بود یکی از مشکلات رایج در مسأله ی رسانه ها و فرهنگ همین عدم تمرکز بر تعریف فرهنگ و شاخصهای آن در جامعه ی امروزی است.

او گفت: ما برای بررسی هر پدیده‌ای در جامعه باید شاخصهایی برای ارزیابی داشته باشیم و این شاخصها نیز باید استاندارد باشد تا به درک متقابلی دست یابیم. فرهنگ را باید به صورت جزئی بپردازیم و اینکه بدانیم چه چیز‌هایی به عنوان ارزش‌های جامعه مطرح است تا رفتار‌ها دچار مشکل نشود.

وی به شاخصهای پنجگانه ی استانداردی اشاره کرد که برای توسعه یافتگی فرهنگی مورد استناد قرار می گیرد.

دباغ به عنوان جمع بندی این بخش از بحث به تعریفی از تیلور، پرداخت و گفت: بنا به گفته تیلور، فرهنگ مجموعه‌ای از آداب و رسوم، باورها و، رفتار‌ها و عادات اجتماعی است.*

در ادامه نشست  چهل سال با رسانه ها حسینی، وزیر پیشین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دهم با اشاره به این موضوع که انقلاب ما انقلاب فرهنگی است، گفت:

پس از انقلاب اسلامی شاهد تحول فرهنگی در جامعه بودیم. ما در پیش از انقلاب محصولات بومی نداشتیم و ۹۰ درصد محصولات مان تبلیغاتی بود در سینمای پیش از انقلاب حرفی برای گفتن نداشتیم، اما امروزه شاهد مضمونی متعالی هستیم که این مضامین تحول اساسی در هنرمان ایجاد کرده است. امروزه هنرمان با مضامین دینی و قرآنی متعالی شده است. در حوزه سینما می‌توان به فیلم‌هایی همچون یوسف پیامبر اشاره کرد که با تأکید بر اعتقادات مان بود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه گفت:

ما حرکت مان رو به جلو بوده و پس از چهاردهه متضمن گام‌های مستحکم و با کیفیت برای دهه‌های آینده هستیم.

در ادامه حق شناس، با اشاره به این موضوع که رویکرد مردم ایران فرهنگی است، گفت: پیش از انقلاب چهره‌هایی همچون شهید مطهری، امام راحل بودند که با نوار‌ها و کاست‌های شان تغییراتی در باور‌ها و ارزش‌های جامعه ایجاد کردند. اعلامیه‌هایی که شبانه پخش می‌شد، نقش یک تفنگ ژ۳ را برعهده داشت.

در ادامه بحث خدادی، مدیرعامل پیشین خبرگزاری ایرنا، با اشاره به این موضوع که ماهیت مردم ایران، فرهنگی است، گفت:

تک تک مردم ایران کنش گر و فرهنگی هستند و به لحاظ تمدنی و تاریخی، فرهنگ در اولویت شان قرار دارد. ماهیت انقلاب اسلامی ریشه در خواست‌های مردمی است.

وی افزود: پیش از انقلاب ماهیت حکومت فردی بود و تغییر، تحول و تنوع موضوعیت نداشت. پس از انقلاب فضای جدیدی ایجاد شد و باید بپذیریم که در بخش‌هایی رشد داشتیم و در قسمت‌هایی نتوانستیم به پیشرفت‌هایی دست یابیم.

مدیرعامل پیشین خبرگزاری ایرنا در نشست چهل سال با رسانه ها تصریح کرد:

در انتخابات اخیر شاهد فرهنگی از مردم بودیم؛ طرفداران دو کاندیدا در مشهد مقدس در یک ساعت گردهم آمدند. و شادمانی کردند.این مسأله اثبات کننده یک موضوع بود مبنی بر اینکه فرهنگ یعنی پذیرفتن و تحمل کردن یکدیگر است و مردم ایران به خوبی این فرهنگ را دارند.

خدادی اظهار کرد:

ما امروزه در محتوای رسانه‌ها دچار مشکلاتی شده ایم چراکه در ایران عادت به تبلیغ داریم و از مهارت تولید اطلاعات بی بهره هستیم.

وی با اشاره به این موضوع که رسانه بستر فرهنگ است گفت:

رسانه منعکس کننده حال و هوای مردم است و اساسا اگر در جامعه ارتباط را بگیریم، شاهد عدم اطلاعات خواهیم بود چراکه بستر ارتباط، اطلاعات و رسانه تولیدکننده ارتباطات است.

در ادامه  نشست تخصصی چهل سال با رسانه ها بخارایی، جامعه شناس، انقلاب فرهنگی را یک واژه جعلی دانست، و گفت:

جنبه‌های مثبت در هر دوره‌ای وجود دارد و ما در هر پروسه‌ای شاهد تحولات فرهنگی بودیم. در سال ۵۷ بخش‌هایی از ارزش‌های فرهنگی و باور‌های مان برجسته شد. حتی ارزش‌های دینی هم بخشی از فرهنگ به شمار می‌رود.

وی بیان کرد: ارزش‌های فرهنگی شامل مبانی فرهنگی، جمع گرایی و فردگرایی، نگاه درازمدت داشتن و فاصله گرفتن از تفاسیر است. با استفاده از این ارزش‌ها می‌توانیم قیاسی برای رسانه پیش از انقلاب و پس از انقلاب داشته باشیم.

در ادامه  نشست چهل سال با رسانه ها حسینی، وزیر پیشین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دهم اظهار کرد:

پس از انقلاب هم دچار ضعف‌هایی بودیم و تا رسیدن به قله فاصله داریم. در هر دوره‌ای اتفاقات مثبت و منفی رخ داده است، اما ما اتفاقات غالب را می‌گوییم که پس از انقلاب رشد بیشتری به نسبت پیش از انقلاب داشتیم. برای مثال جشن هنر شیراز بنا به گزارش ساواک و دیگر کشور‌های غربی، افتضاح بزرگی برای کشور بود که به هیچ عنوان با فرهنگ مان سنخیتی نداشت.

و ………

بحث هر چه پیش می رفت داغتر می شد و جالب این بود که هرچه چالشهای بحث بیشتر می شد محیط بحث گرم و صمیمی تر می شد. اختلاف دیدگاههای سیاسی این چهره های فرهنگی با هدایت خوب بحث و جمع بندی های به موقع به همگرایی و جمع بندی بهینه نزدیک می شد.

قرار است سلسله نشستهای چهل سال با رسانه ها سه شنبه های هفته های آینده هم ادامه پیدا کند و حاصل آنها نیز درشبکه ۴ سیما پخش شود.

این اقدام سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در پیشگام شدن برپایی جلسات فکری و فرهنگی متناسب چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی را ارج می گذاریم و برای  فرهنگسرای رسانه و شبکه های اجتماعی در برپایی  نشست های چهل سال با رسانه ها آرزوی موفقیت می کنیم.

---

* بنا به گفته تیلور، فرهنگ مجموعه پیچیده ای از دانشها، معتقدات، باورها، هنرها، صنایع فنون، اخلاق، حقوق و قوانین و آداب و رسوم بالاخره تمام قابلیتها و عادات و رفتاری است که انسان به عنوان عضو جامعه خود فرا می گیرد و در برابر آن جامعه وظایف و تعهداتی را در بر دارد.