نگاهی به کتاب رساله ای درباب مدارا و بردباری ترجمه ی احسان دستغیب
اندیشه های ولتر درباب بردباری و مدارای مذهبی
نگاهی به کتاب رساله ای درباب مدارا و بردباری | اندیشه‌های ولتر در باب بردباری و مدارای مذهبی مترجم: احسان دستِغیب | قرن هجدهم میلادی در اروپا، از منظر تاریخی و هم ادبی دوره زمانی پربار و غنی‌ای است. در واقع این برهه زمانی در زمره قرون روشنگری قلمداد می‌شود که در آن شاهد توسعه و بسط مکاتب فلسفی نوینی می‌باشیم.
اندیشمندانی چون ژان زک روسو، مونتسکیو، دیدرو و ولتر را می‌توان از سردمداران این مکاتب فلسوی در اروپا و بالاخص در فرانسه دانست. همچنین این برهه تاریخی در فرانسه،دوران گذار پرتلاطمی است که شاهد تغییرات گسترده سیاسی و اجتماعی است که از مرگ لویی چهاردهم تا بروز انقلاب فرانسه و ظهور ناپلئون را شامل می‌شود.
زمینه های فلسفی رساله ای درباب مدارا و بردباری
فیلسوفان و اندیشمندان عصر روشنگری تفکرات و اندیشه‌های اجتماعی خود را بر اساس منشی انتقاد‌آمیز و خردمندانه پایه‌ریزی کردند. آنها مقالات و مکتوب‌هایی را به نگارش در می‌آوردند که در آن شرایط ناسالم جامعه را زیر سوال برده و سیاست‌های حاکمیت و طبقه روحانیون را مورد نقد قرار داده و بر آن می‌تاختند.
همچنین آنها در پیگیری اهدافی کلان که در نظر‌شان برای پیشرفت و توسعه پایدار کشور صحیح و دقیق بود به خود تردید راه نمی‌دادند و در نظر داشتند تا به جهان’ سبک نوینی از زندگی که بر محوریت سعادت،رفاه و امنیت اجتماعی استوار بوده را ارائه نمایند.
رساله‌ای در باب مدارا و بردباری بر همین مبنا توسط ولتر به نگارش درآمده است و آن را می‌توان از جمله متون بنیادی دوران خود تلقی کرد. در این اثر نویسنده به تقبیحِ سوءاستفادههای مرسوم و نهادینه شده توسط حاکمیت سیاسی و خصوصا مذهبی پرداخته و رویداد قضایی معاصر زمان خود که همان پرونده اعدام ژان کالاس است را مبنا و بستری برای آغاز اثر مکتوب خود بیان می‌دارد.
پرونده‌ای قضایی که در آن به صورت سراسیمه حکم به اعدام پدر خانواده‌ای پرتوستان داده شده است. این رویداد که بین سال‌های ۱۷۶۱ تا ۱۷۶۵ در جریان بوده و از جمله قضایای با اهمیت در میان مناقشات بین کاتلویک‌ها و پروتستان‌ها در دوران معاصر تلقی می‌شود.
نویسنده در این اثر در تلاش است که اهدف چندوجهی و چند‌گانه خویشتن را به جامعه انتقال دهد که از جمله آنها دعوت به بردباری و مدارا، تقبیح و رسوا کردن افراطی‌گری مذهبی و تحسین و ستایش خرد‌ورزی و عقل‌گرایی است.
درباره نویسنده کتاب
فرانسوا ماری اَروئِه معروف به وُلتِر، (۱۶۹۴-۱۷۷۸)، شاعر، نویسنده و فیلسوف فرانسویِ عصر روشنگری در قرن هجدهم میلادی است. ولتر از حامیان اصلاحات اجتماعی و آزادی‌های مدنی و مذهبی و تجارت آزاد در دوره‌ای است که تیغ سانسور و اختناق جامعه فرانسه را درنوردیده است .
او نویسنده ای است جامع‌نگر که آثار ادبی او غنی و متنوع بوده، و در حوزه های مختلف ، شامل تئاتر، شعر، رمان، رساله، مباحث تاریخی و علمی و نیز جمع آوری بیش از ۲۱ هزار نامه و کتاب در زمینه علوم طبیعی آثار خود را به جا گذاشته است.
بسیاری از آثار نثر و رمان های او به سبکی مباحثه برانگیز و جدل آمیز نگاریده شده است. از این روست که در فرانسه از وی به عنوان متفکری دلیر که در دفاع از حقوق مدنی، آزادی بیان و اندیشه پیوسته کوشیده و به تقبیح و انتقاد از بی عدالتی ها و جو نفاق و تزویز در نظام سیاسی قبلی فرانسه پرداخته یاد می‌کنند.
ضمن اینکه ولتر پیوسته منتقد به شرایط عدم توازن قدرت و مالیات بین طبقه اول جامعه (روحانیون)، طبقه دوم (اشرافیان) و طبقه سوم (شامل طبقه متوسط و عوام که عمده مالیات ها را بر دوش می‌کشیدند) در زمان خود بوده است.
درباره ی کتاب رساله ای درباب مدارا و بردباری
رساله‌ای در باب مدارا و بردباری از جمله نگارش های مطرح قرن هجدهم محسوب می شود، از این رو که علاوه برمباحث مربوط به دستگاه عدالت و قضا در دوران خود، تعلق و پیوند آن با جریان فلسفی عصر روشنگری نیز بسیار حائز اهمیت است. کتاب با روایت داستان محکومیت ژان کَلَس، بازرگانی پروتستان که قربانی افراطی‌گری مذهبی شده آغاز می‌شود.
فضا و جوِ حاکم در شهر تولوز آکنده از تعصب و جهل، فریاد می‌زند که ژان کالاس پسر خود را به قتل رسانده است. پسری که به زعم دستگاه قضایی می‌خواسته کاتولیک بشود و از این رو خانواده‌اش رو در روی او قرار گرفتند و او را کشته‌اند.
ولتر کارزاری به دفاع و حمایت از او تشکیل می دهد و به دنبال آن با انتقاد و نقد از دستگاه قضایی وقتِ فرانسه و نقص‌ها و سوءاستفادههای فراوانی که در دادگاه‌ها وجود دارد، افراطی‌گری مردم و قوانین و مقررات ضد پروتستانی را مورد بررسی قرار می دهد. و بدین طریق به دفاع از اندیشه خود پیرامون آزادی‌های اجتماعی،مدارا و بردباری‌ِ جهان‌شمول و روشنگری پیرامون این تفکر و نظریه‌اش می‌پردازد.
این مبارزه و چالشِ ولتر در این اثر با قلمی منحصر به فرد و بعضا تیز که هنر استدلال و طنز را با هم در می آمیزد همراه شده است. نویسنده با عبور از روایات تاریخی و تفاسیر متون دینی و تشکیک در برخی از آنها، خواننده را دعوت به اندیشیدن، تامل و تفکر نموده و تشویق به مدارا و بردباری مذهبی می‌نماید و جامعه را ترغیب می‌کند که به آزادی هر شهروند احترام بگذارد.
او در این کتاب به انتقادی شدید از افراطیون مسیحی، خصوصاً انجمن عیسوی‌ها (ژزوئیت) می‌پردازد و آنها را ازجمله سردمدارانِ اختلافات و تفرقه و مناقشه‌ها در جامعه عصر خود توصیف می‌نماید.
درباره مترجم
احسان دستغیب، متولد سال ۱۳۵۹ در شهر شیرازاست. دوران کودکی و جوانی و بخشی از تحصیلات خود در حوزه اقتصادی سیاسی و روابط بین الملل را علاوه بر ایران در اروپای غربی گذرانیده است. این جا به جایی های متعدد و پر تلاطم، در وی روحی اکتشاف گر و پُرسان پدید آورد.
همین امر باعث شد تا بعدها بنا بر علاقه شخصی خود و اغنای روح جستجوگرش به سفرهای متعددی بپردازد و توشه ی غنی و پرمایه از تعامل با مردمانی از فرهنگهای مختلف برای خود فراهم آورد.
تقسیم سیر زندگی او به دو بخش حضور در جهان غرب و آمیختگی آن با ،نظم ،قانون و پرسشگری و زندگی در جهان شرق و تنیدگی اش با سلوک و اشراق و معنویت،منجر به شکل گیری دیدگاهی آمیخته با جهان بینی ایی جامع تر شده است.
از آنجا که حوزه ی تاریخ، فلسفه، ادبیات و سیاست، پیوسته جزء وادی های مورد علاقه ی این مترجم برای مطالعه و تحقیق بوده است انتخاب کتاب پیش رو و ترجمه ی آن که ارتباط تنگاتنگی با این حوزه ها دارد، دریچه ای دیگر در نوع نگریستن به جهان و تعامل با آن خواهد بود.