نقد و بررسی رمان حکومت نظامی نوشته خوسه دونوسو نویسنده شیلیایی

حکومت نظامی نام رمانی است از خوسه دونوسو نویسنده شیلیایی که در سال ۱۹۸۶ نوشته شد.

این رمان اگرچه رویکرد سیاسی ندارد ولی نشان دهنده خشم و به دنبال آن ناکارآمدی جامعه روشنفکر است.

«خوسه دونوسو» در «حکومت نظامی» ضرورت مسئولیت پذیری هنرمندان در مقابل اجتماع را به تصویر می کشد.

مانونگو ورا, خواننده شیلیایی است که سالها در پاریس ساکن بوده است, برای شرکت در مراسم درگذشت همسر “پابلو نرودا” همراه با پسرش به شیلی باز میگردد.

برخورد و ملاقات دوباره او با هم حزبانش و مواجهه با این موضوع که شیوه مبارزاتی گذشته اکنون هیچ کارایی ندارد, تا حدی مانونگو را سر در گم می کند. اگرچه او همانند گذشته به سبک مبارزان لباس می پوشد اما به دلیل آنکه اکنون خواننده ای جهانی است- و شاید پیام آور صلح- از حمل اسلحه خود داری می کند.

شهرت, همان چیزی است که باعث می شود مانونگو ورا نتواند آنگونه که می اندیشد عمل کند. حتی در برخورد با فرزندش – نسل آینده شیلی, که دور از وطن متولد شده و رشد و نمو یافته – نمی تواند آنطور که  در راستای ملی گرایی صحیح و ضروری می داند, واکنش نشان دهد.

شخصیت مانونگو به نوعی خود خوسه دونوسو را نشان می دهد, مبارزی که در رفاه زندگی کرده است و همین رفاه باعث شده است دونوسو سیاست مداری چپ گرا نشود. اما در نهایت, با روی کار آمدن آگوستو پینوشه, دیدگاه خوسه دونوسو نیز تغییر کرد.

مانونگو ورا نیز در خلال داستان با جودیت توره آشنا می شود, زن مبارزی که بر خلاف طبیعت زنانه با وجود یک فرزند همچنان به فعالیت های سیاسی دست می زند. او در زندان شکنجه شده است و اکنون در ساعات حکومت نظامی به دنبال شکنجه گرش می گردد تا از او انتقام گیرد.

جودیت نماد خشم محض در جامعه است , خشمی که در نهایت منجر به شکنجه و آسیب به خودش می شود.

جودیت مبارزی است که با میل خود علیرغم سختی ها و شکنجه ها در وطن مانده است. اونقطه مقابل شخصیت مانونگو است, مبارزی که خارج از وطن تنها با استفاده از کلمات و موسیقی مبارزه کرده است.

نقطه اوج داستان جایی است که مانونگو شبی را با جودیت خارج از خانه در محدوده حکومت نظامی می گذراند. همین امر سبب می شود او با واقعیت اصلی کشورش رو به رو گردد.

مانونگو برای نجات کشورش دست از حزب گرایی بر میدارد و این همان هنر ظریف خوسه دونوسو است, اگرچه در داستان احساس می کنیم این تغییر جناح بخاطر مسائل احساسی اتفاق افتاده است, ولی در نهایت پی میبریم که مان.نگو با تلنگری که در مراسم خاکسپاری ماتیلده همسر پابلو نرودا خورده است به خود آمده.

“با انتخاب نکردن هیچ حزب و جناحی تمرکز مانونگو از گذشته به حال تغییر می کند و واقعیت های تلخ اطرافش را به وضوح مشاهده می کند.”

خوسه دونوسو در حکومت نظامی تفاوت مبارزه فعال و غیر فعال را نشان می دهد. جامعه هنری و روشنفکران را دعوت به آرامش می کندو چراکه خشم اگرچه در کوتاه مدت شعله مبارزه را روشن نگه می دارد ولی آنچه که برای حفظ کشور نیاز است, سیاستی واقع گرایانه و همه جانبه است.

خوسه دونوسو این داستان را در سه بخش زمانی روایت میکند, غروب که ورود و سردرگمی مانونگو را نشان می دهد, شب که پرده از واقعیت هولناک وضعیت موجود بر میدارد, و صحنه مربوط به روز که با حضور بچه ها به پایان می رسد.

کوکانی که هرکدام از والدینی با گرایش سیاسی متفاوت هستند, در کنار هم نشسته اند و به داستان نویسنده مشهور دیگری گوش می سپارند که از تاریخچه کشور برایشان داستان سرایی میکند, این امرنشان دهنده ضرورت هنرو ادبیات در تربیت نسل آینده برای حفظ فرهنگ و کشور است.

خوسه دونوسو در نوامبر ۱۹۹۹۰ برنده جایزه ملی ادبیات شیلی شد، وقتی نظر و احساسش را دربارهٔ دریافت این جایزه پرسیدند، گفت: «انگار کسی میخی به دیوار کوبیده تا تصویر بعد از مرگ مرا از آن آویزان کند!»

رمان حکومت نظامی نوشته خوسه دونوسو توسط عبدالله کوثری ترجمه گردید و در نشر نی به چاپ رسید.

غزل قربانپور