نقد فیلم «شعله ور» | اثری متوسط از یک کارگردان خوب
نقد فیلم «شعله ور» | اثری متوسط از یک کارگردان خوب
علی منصوری
شناسنامه فیلم شعله ور
کارگردان : حمید نعمت الله
نویسنده : حمید نعمت الله ، هادی مقدم دوست
بازیگران :امین حیایی، دارا حیایی، زهرا خوشکام، پانته آ مهدی نیا، فربد قبادی، مژگان صابری، بهمن پرورش
خلاصه فیلم
شعله ور راوی داستان فرید خاقانی (با بازی امین حیایی) در دنیای پر از شکست و حسادت و حسرتش است.
نقد فیلم
ترکیب ثابت تیم نعمت الله و مقدم دوست با اینکه ترکیب خلاق و خاصی است و تا به امروز بیش و کم جواب داده است اما در فیلم شعله ور با تمام نماهای زیبا و دنیای متفاوتش از دنیای این روزهای سینمای حقیر آپارتمانی ما نتوانسته است گلیم خودش را از آب بیرون بکشد و یک رابطه ی دوجانبه ی گیرا را بین خود و بیننده ایجاد کند.
شعله ور بیننده را شعله ور میکند تا یک قدم جلو برود. و این ضعف داستانی این فیلم است.داستانی که برای فهمیدنش باید احتمالا رابطه ی بین الاذهانی با نویسنده برقرار کرد. ذره بین دست گرفت تا بتوان در آن گوشه ها یک داستانی یافت. و سینمایی که با اتکا به این مقدار متریال داستانی بخواهد روایتش را جلو ببرد مشخصا کار سختی در ارتباط با مخاطب خواهد داشت.
شعله ور درواقع یک امین حیایی و نریشن های متعدد و خسته کننده اش دارد.یک سفر به سیستان و بلوچستان دارد و یک سری تیپ های انسانی که در تقابل با ذهن حیایی میایند و میروند.
انسجام شخصیت فرید (با بازی امین حیایی) در طول فیلم حفظ می شود و بیننده هر لحظه به وجوه منفی شخصیت او بیشتر پی می برد اما این وجوه منفی به هیچ عنوان او را تبدیل به یک ضد قهرمان نمی کند.
ضد قهرمان شخصیتی دارد که علاوه بر وجوه منفی شخصیتش او را تبدیل به یک فرد بزرگ در جامعه ی زندگی خودش می کند و این خصلت ها گهگاه قابل تحسین است. اما فرید به کلی انسان حقیری است و هر لحظه خود را حقیرتر می کند.
او اعتیاد دارد و با این اعتیاد همواره کلنجار می رود. او یک دیوانه ی تمام عیار است و خود نیز به این موضوع اعتراف میکند. او یک سادیست به تمام معناست که گهگاه مرزهای مازوخیست را نیز رد می کند و نشانه های آن نیز جملاتی از این دست است که وقتی کنار مصطفی حیدری غواص (با بازی بهمن پرورش) است آن را بیان می کند :
« کیف می ده کنارش باشی،انگار خشکی زخمتو می کنی».
درست است که شاید نویسنده و کارگردان برای سرانجام این شخصیت همین قصد را داشته باشند اما حتی با فرض این مسئله، مخاطب درگیر یک چالش بزرگ ذهنی میشود که اصلا چرا باید برای یک شخصیت حقیر یک فیلم با این طول و تفصیل ساخت؟!
می توان کارگردانی که به سراغ شخصیت های بزرگ می روند و فیلم آنها را می سازند، درک کرد. می توان کارگردانانی که به سراغ شخصیت های درگیر اتفاقات و موقعیت های خاص می روند و از آنها فیلم می سازند را درک کرد.
می توان کارگردانانی را که به سراغ معضلات اجتماعی میروند و راوی شخصیت های درگیر آن میشوند را درک کرد. میتوان طنزهای گروتسک و فیلم های ابزورد سراسر حماقت و حقارت را در فضای بی مایگی اینگونه فیلمها درک کرد اما در شعله ور، بیننده چه انگیزه ای برای دنبال کردن فیلمی با چنین موضوعی خواهد داشت؟!
اما فرید در حین انسجام شخصیت درونی خود در وجوه ارتباطی با دیگران به هیچ عنوان باورپذیر نیست. ما با نریشن های متعدد او، این موضوع را درک میکنیم که او انسانی حقیر و حسود است اما نمود این حقارت را در رفتارش با دیگران به صورت یکپارچه مشاهده نمیکنیم. تعلیق میزان تحمل پذیری دیگران در رابطه با او و یا میزان تحمل پذیری اجتماعی او ثابت و قابل پیش بینی نیست.رفتار او با وحیده (با بازی مژگان صابری) قابل درک نیست و متقابلاً رفتار وحیده نیز با او همین حکم را دارد.
رفتار او با پسرش کاملا غیر قابل درک است. از طرفی او را عزیز می کند و از طرفی نمیخواهد زندگی اش را با او شریک شود. و دلیل منطقی ای نیز برای اینکار خود ندارد. و به یکباره از سفر نوید (با بازی دارا حیایی) به سیستان و بلوچستان، پررنگ ترین انگیزه اش برای انتقام و حسد و حقارتش میشود و مهمترین خرده روایت فیلم را با یک منطق روایی مخدوش به پیش می برد.
خرده روایت های دیگر فیلم نیز کم توانند و صرفا به تکمیل وجوه شخصیتی فرید می پردازند بدون اینکه کارکردی در پیشبرد روند داستان و یا پیرنگ اصلی آن داشته باشند. به طور مثال سکانس رفتن به پیست پرنده ها برای پراندن پرنده شان سکانسی صرفا برای ناتوان نشان دادن فرید است.
فیلم برداری و میزانس های فیلم و کارگردانی کار اما درخشان است. نماهای سیستان بسیار تاثیرگذار و چشم نواز دکوپاژ شده و حس یک کار سینمایی خوب را به بیننده منتقل میکند و این مهمترین ویژگی شعله ور محسوب می شود.
حضور سهراب پور ناظری و همایون شجریان نیز با آثاری متفاوت اتفاق میمونی در سینما محسوب میشود و این جذابیت زمانی خود را بیشتر نمایان میکند که در کنار موسیقی محلی سیستان قرار می گیرد.
اصولا سفر به مناطقی بکر و دراماتیک برای کسانی که حاضرند خود را از فضاهای محدود کوچک خود جدا کنند و روایتشان را به مناطق مملو از زندگی ببرند کار قابل ستایشی است.با اینکه شاید تصویر مکانی برای استعمال مواد مخدر!!! به آن شکل در فیلم به مردم آن مناطق وجهه ای منفی دهد و ذهنیت مردمان دیگر مناطق کشور را درباره سیستان تقویت کند اما این اتفاق قابل کتمان نیست که نعمت الله در روح اثر خود که متجلی در میزانسن اثر است با احترام و ستایش با سیستان برخورد کرده است و این اتفاق حس بیننده را نسبت به سیستان حس زیباتری خواهد کرد.
در پایان باید گفت که شعله ور اثری است متوسط از نویسنده و کارگردانی که ما را عادت به آثار خوب داده اند. اثری که در جذب بیننده احتمالا ناموفق خواهد بود و یک فیلم خاص برای مخاطبان خاص محسوب میشود.