نقدفیلمهای جشنواره سی وچهارم فجر:«من»

«من» یا « man »؟! درهم تنیدگی «تیپ» و «شخصیت »

خلاصه داستان:

آذر دختر جوانی است که در ظاهر معلم موسیقی است ولی حتی سازی را که تدریس می کند ،نمی تواند بنوازد! روی دیگر این دختر جوان که نقش او را لیلا حاتمی بازی می کند یک آدم کلاهبردار و خلافکار است که با زیرکی تمام مشغول معاملات مختلف و خلافکاری های متعدد از جمله قاچاق مشروبات الکلی در شیشه های آّب معدنی،تهیه پاسپورت تقلبی برای افغانی ها ،گرفتن معافی تقلبی برای پسر پولداری که می خواهد از کشور خارج شود و حتی گرفتن سند تقلبی برای بالا کشیدن زمینی میلیاردی است.آذر با تمام زیرکی و با اینکه می داند پلیس بدنبال اوست به کارهای خلافکارانه اش ادامه می دهد تا اینکه بالاخره در دام پلیس که در قالب یکی از مشتریانش همیشه در تعقیب او بود ،به دام می افتد.

شناسنامه فیلم:

نویسنده و کارگردان:سهیل بیرقی

بازیگران:لیلا حاتمی،بهنوش بختیاری،امیر جدیدی،علی استادی،علی منصور،سعید عطاییان،احمد غفوری،داوود بخشی خانی،داوود مرتضوی،مرتضی آقا حسینی

سایرعوامل:مشاور کارگردان:عبد الر ضا کاهانی، تدوین:شیما منفرد، مدیر فیلمبرداری:معین رضا مطلبی،طراح صحنه و لباس:فرحناز نادری، طراح چهره پردازی:عظیم فراین،مدیر صدا برداری:ناصر انتظاری، عکاس:مریم تخت کشیان، صدا گذاری:علی رضا علویان، موسیقی:کارن همایونفر

تهیه کنندگان:سعید سعدی،سعید خانی

نقد فیلم

«سهیل بیرقی»کارگردان جوانی است.میانگین سن اکثر کسانی که با او در این کار سهیم بو ده اند حدود سی سال است.(البته اکثریت آنها).

بیرقی،سابقه همکاری با کارگردانانی چون عبد الرضا کاهانی،واروژ کریم مسیحی،رسول صدر عاملی و حسن فتحی در کارنامه او ثبت است آن هم به عنوان دستیار اول و دوم و برنامه ریز.

بدون شک همکاری با اینان توانسته به او در ساختن اولین فیلم سینمایی کمک کند.نام عبد الرضا کاهانی در ابتدای تیتراژ فیلم نشان می دهد که وی در شکل گرفتن فیلم (من) بی تاثیر نبوده است.

بیرقی توانسته به عنوان یک فیلم اولی ،از بخش نگاه نو به جمع فیلمهای سودای سیمرغ بپیوندد و این اتفاق مهمی در زندگی او ست.

اینکه «لیلا حاتمی» به عنوان یک سوپر استار پس از درخشش در فیلمهای اصغر فرهادی و سابقه خانوادگی اش در سینما در این فیلم بازی کرده و نیز موزیسینی چون «کارن همایونفر» برای فیلم او موسیقی ساخته از وجوه تمایز او و فیلمش محسوب می شود.

موضوع کلاهبرداری در جامعه امروزی و ساخت فیلم در موردآن شاید چیز تازه ای نباشد اما نگاه بیرقی به این موضوع و نوع ساخت و پردازش آن و گذر از موقعیتهای سختی که پیش رو داشته فیلم را با دیگر فیلمهای این ژانر متفاوت کرده است.

«آذر»که «لیلا حاتمی» توانسته بود به آن هویت ببخشد در ساختار داستان به یک (تیپ) شبیه بود نه یک (شخصیت).از پیشینه آذر چیزی گفته نشد،آذر کیست؟در چه خانواده ای بزرگ شده؟پدر و مادرش کی هستند؟ و کجا زندگی می کنند؟اهل کجاست؟انگیزه اش از انجام کار های خلاف چیست؟اگر فقط پول است،او پولها را چکار می کند؟و…..همین سوالهای بی پاسخ است که از آذر یک (تیپ) می سازد نه یک (شخصیت).تیپی که برخلاف ظاهر بسیار ظریف و زنانه لیلا حاتمی ،به یک مرد شبیه است.تیپی که توقع می رود در فیلمهایی با این ژانر،آن را یک مرد قوی هیکل بازی کند .اما اینگونه نیست!

البته این امر گر چه وجه تمایز این فیلم با فیلمهایی از این دست است اما آیا می تواند موجب برتری آن نیز باشد؟

فیلم از بخش نگاه نو به بخش سودای سیمرغ انتقال پیدا کرده و حتما از نظر داوران ،ویژگی هایی داشته که توانسته نظر آنان را جلب کند اما آیا این ویژگی ها می تواند مخاطب عام را نیز در سینما به سوی خود بکشاند؟

سؤالی که ذهن من را درگیر کرده این است که چند در صد از زنان جامعه ما به آذر شبیه هستند؟چند در صد از زنان خلافکار جامعه ایرانی تا این اندازه زیرک هستند و در انجام کارهای خلاف پنهان کاری میکنند؟چند در صد از خلافکاران زن جامعه ایرانی به معضلات پس از خلافکاری از جمله اعتیاد و تن فروشی و عشقهای خیابانی گرفتار نمی شوند؟

آذر از اندوختن و به جیب زدن این همه پول چه لذتی را در زندگی تجربه می کند؟ او حتی در خانه اش هیچ وسیله آسایشی ندارد و همیشه غذایش فست فود است!

در جامعه ما چند (آذر) وجود دارد؟آیا آذر نمادی از یک تیم خلافکاری حرفه ای است؟

شاید از منظر بعضی ها انتخاب لیلا حاتمی از سوی کارگردان برای ایفای این نقش کار جسورانه ای باشد اما من فکر میکنم انتخاب این فیلمنامه از سوی لیلا حاتمی به مراتب جسورانه تر بوده است.

اما با همه این اوصاف او از پس این کار به راحتی بر آمده بود و با بازی هنرمندانه اش این تیپ را در برخی سکانسها به شخصیت نزدیک می کرد.

نمیتوانم پیش بینی کنم که فیلم (من) تا چه اندازه می تواند مخاطب عام را به سینما نزدیک کند؟!

نمی توانم پیش بینی کنم فروش گیشه این فیلم با حضور بازیگری چون لیلا حاتمی چگونه خواهد بود اما فکر می کنم برخی از سکانسهای این فیلم بتواند به این ها تحقق ببخشد .سکانسهایی که در آن خشم خفته درون آذر بیدار می شود و در قالب چند سیلی دردناک به چهره شخصیتهای مرد فیلم ضربه میزند.و این اعتراض اوست به جامعه ای که به این راهش کشانده است!

فیلم (من)،در گشودن کلاف در هم تنیده (تیپ) و (شخصیت)،تا پایان سر در گم می ماند ،حتی وقتی که آذر در جمله پایانی فیلم می گوید:من هم دلم می خواست کمی استراحت کنم!

تماشای فیلم در جشنواره مزیتهایی دارد و یکی از آنها این است که فیلمی چون (من) را ممکن است نتوانی فردا در اکرانهای عمومی ببینی!گر چه خلافکار ظریف فیلم بسیار ظریفانه به دام پلیس می افتد و پایانی خوش رابرای بازی دزد و پلیس رقم می زند اما امیدوارم به اکران عمومی در تمام سینماهای کشور برسد!همین!

آناهیتا برزویی نویسنده و تهیه کننده ارشد رادیویی