منتقد سینما ، فردی است با اندیشه ای پیشرو

منتقد سینما ، فردی است با اندیشه ای پیشرو|سرزمین هنر|شاهپور محمدی|سینما

جمله ای در مورد اصحاب قلم و منتقدان سینما، سالیان سال ذهن نگارنده را مشغول کرده بود که اخیرا یکی از عزیزان پیشکسوت سینما آن را یادآوری کرد که همان هم دلیل نگارش این مطلب شد .

در طی سال ها فعالیت در حوزه سینما ، هر از گاهی شنیده می شد که اگر منتقدان سینما، فیلمسازی بلد بودند ، می‌رفتند و فیلم خود را می ساختند و یا به عبارتی منتقد سینما نمی‌شدند .

به نظر می رسد کسانی که چنین دیدگاهی را در مورد منتقدان دارند، شناخت دقیقی از آدم های این حوزه ندارند و یا اینکه سفارشی نویسان را با منتقدان واقعی اشتباه می‌گیرند .

منتقد واقعی یک شخصیتی پیشرو است که با سواد رسانه و شناخت سینما وارد این عرصه شده ،چرا که اگر بدون شناخت کافی از این حوزه حساس بخواهد حرفی بزند و یا اظهار نظری بکند از او پذیرفته نخواهد شد.

نکته بعدی اینکه اگر یک منتقد، فیلم نمی‌سازد باید گفت صرفا یک مقوله شخصی است و به معنای ناتوانی او در امر فیلمسازی محسوب نمی شود.

شاید یک کارگردان سینما هم سالیان سال بنا به دلایل مختلف از جمله نبود تهیه کننده برای فیلمنامه دلخواهش، نتواند فیلم خود را بسازد ، اما نمی توان گفت او فیلمسازی بلد نبوده است .

مگر برای همه فیلمسازان مستعد ، واقعا تهیه کننده به حد کافی فراهم است که آثار خود را تولید کنند؟

اگر آمار فیلمسازان فعال کشور را  ۵۰۰ نفر در نظر بگیریم ، پس چرا در سال ۶۰ تا ۷۰ فیلم بیشتر ساخته نمی شود؟!

آیا می توان گفت الباقی افرادی که فیلم نمی‌سازند توان فیلمسازی را ندارند ؟ بهتر است بگوییم شرایط فیلمسازی برای همگان مهیا و یکسان نبوده و نیست.

هم اکنون در جامعه فیلمسازی کشور ، کسانی هستند که حدودا ۲۰ سالی می شود که نتوانسته اند فیلم دلخواه خود را بسازند .

پس اگر فلان منتقد سینما هم فیلم نساخته به معنای این نیست که توان فیلمسازی نداشته ، شاید بتوان گفت شرایط فیلمسازی برایش مهیا نبوده ، اما چون از یک امتیاز دیگری به نام  قدرت تجزیه و تحلیل فیلم و مسایل اجتماعی پیرامون سینما برخوردار بوده ،  بیکار ننشسته و از ذهن و قلم و توانایی های دیگر خود که مرتبط  با سینما بوده ، بهره برده است .

البته منظور از منتقد سینما ، منتقد صادق ، کاربلد و دلسوز است ، نه منتقد سفارشی نویس و مجیزگوی فلان شخص و فلان فیلم ! از این نوع به اصطلاح منتقدان نیز وجود دارند که منظور سخن ما ، آنها نیستند.

جامعه سینمایی، خود بهتر از همه می دانند که نقد و تحلیل فیلم ، کار هر کسی نبوده و کمتر کسی در این حوزه می تواند ورود کرده و اسم منتقد واقعی را به خود بگیرد.

اولا یک منتقد واقعی به هیچ وجه قلم و اندیشه خود را تحت هیچ شرایطی به حراج نمی گذارد.

دوما یک منتقد و تحلیلگر متعهد و دارای دانش سینمایی ،صرفا فرم و محتوای یک فیلم را نقد و مورد ارزیابی قرار نمی دهد .

سوما یک منتقد متعهد و اهل اندیشه ، کسی است که در کنار نقد و جراحی فیلم ، اشراف کامل  به کلیت سینما و مسایل پیرامونی آن داشته و محال است افکار و اندیشه سینماگران را بدون داشتن تخصص و اطلاعات کافی در مورد آثارشان  نقد و بررسی کرده و در رابطه با انها اظهار نظر کند.

باید گفت منتقدان خارج از حوزه تعهد و اندیشه اصولا منتقد محسوب نمی‌شوند .

اگر ما هر نویسنده قلم به دستی را در ذهن خود منتقد بپنداریم ، این دیگر مشکل منتقد نیست ، بلکه مشکل از ماست که به معنای واقعی منتقد پی نبرده ایم.

متاسفانه هستند افرادی که به اسم نقد و نقادی و تحلیل فیلم ،حوزه نظر و اندیشه را دچار آشفتگی کرده  و باعث می شوند ، عده ای نیز همه را به یک چشم ببینند و حکم بهشت و جهنم را برای همه قلم به دستان منتقد و نویسنده ، یک جا صادر کنند!

منتقدان واقعی را باید ستون های سینما قلمداد کرد ، چرا که اگر آنها نبودند معلوم نبود چه کسی قرار است زوایای مثبت و منفی یک فیلم را قضاوت کرده و نقاط ضعف و قوت آثار را مورد کنکاش و ارزیابی قرار دهد تا حداقل فیلمساز برای آثار بعدی خود ، آنها را به کار گرفته و دستمایه تولیدات بعدی خود قرار دهد .

باید گفت که رسالت قلم و اندیشه یک نویسنده و منتقد، همواره اقتضا می‌کند که او بسان یک چتری ، حامی آثار سینماگران باشد .

از منظری دیگر، تصور کنیم منتقدی برای جراحی و آنالیز آثار در کار نباشد ، واقعا آن زمان چه اتفاقی می افتد؟

آیا قرار است یک اثر هنری را که با آن همه زحمت برای مردم و مخاطب ساخته شده ، بی تفاوت از کنارش رد شده و از کنار زوایای مختلف آن اثر به راحتی عبور کنیم؟

به نظر می‌رسد جایگاه واقعی و موقعیت حساس منتقدان برای برخی فیلمسازان ما به درستی مشخص نشده و جا نیفتاده است .

آنها باید عینک بدبینی خود را کنار بگذارند و از این دریچه به موضوع پرداخت به فیلم های خود بنگرند که عده ای اهل نظر به آثار آنها ارزش و احترام قائل شده و در مورد آن می نویسند و نظر می دهند .

البته عده ای نیز صرفا نظر مخاطبان آثار را ملاک ارزیابی آثار خود می دانند که برای این طیف فیلمساز هم باید گفت درست است که فیلم برای مخاطب عام ساخته می شود ، اما تماشاگر عام، قدرت اظهار نظر کارشناسی در مورد یک اثر سینمایی را ندارد و اگر هم نکته خاصی را مطرح می کند در حد یک برداشت شخصی از فیلم بوده و یک اظهار نظر حرفه ای محسوب نخواهد شد.

پس این وسط می ماند منتقد سینما و کسی که به علم و زوایای درست این حوزه واقف است.

در نهایت می توان منتقد سینما را این گونه معرفی کرد ، فردی که به غیر از داشتن قدرت فیلمسازی، از یک توانایی بالا و درایت و نبوغی خاص برای پی بردن به نقاط ضعف و قوت فیلم ها برخوردار است ، آن هم با استفاده از قلمی رسا و ادبیاتی غنی.