محمدرضا شجریان

محمدرضا شجریان (مهر ۱۳۱۹ – مشهد)

موسیقی دان و استاد آواز ایرانی

محمد رضا شجریان خواننده، موسیقی دان و خوشنویس ایرانی، یکم مهر ۱۳۱۹ در مشهد مقدس دیده به جهان گشود. پدرش از مربیان برجسته قرآن بود و محمدرضا خواندن را از کودکی با همان لحن کودکانه آغاز کرد. از کودکی با توجه به استعداد و صدای خوبش تحت تعلیم پدر، که خود قاری قرآن بود مشغول به پرورش صدای خویش شد و در سال ۱۳۳۱، برای نخستین بار، صدای تلاوت قرآن او از رادیو خراسان پخش می شود.

شجریان تا سال ۱۳۵۰ به دلیل مخالفتهای پدر بابا نام مستعار سیاوش بیدکانی با رادیو همکاری می کرد، ولی بعد از آن از نام خود استفاده کرد. در ۱۳۵۰ با فرامرز پایور آشنا شد و یادگیری سنتور و ردیف های آوازی را نزد وی دنبال کرد. در سال ۱۳۵۱ در برنامهٔ گلها با استاد نور علی خان برومند آشنا شد و به آموختن شیوهٔ آوازی طاهرزاده نزد او پرداخت.

محمدرضا شجریان در دوران نوجوانی
محمدرضا شجریان در دوران نوجوانی

فراگیری ردیف های آوازی و اساتید

از سال ۱۳۵۲ نزد عبدالله دوامی کلیه ردیف های موسیقی و شیوه های تصنیف خوانی را فرا گرفت. در همین سال به همراه گروهی از هنرمندان چون محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگ فر، حسین علیزاده، جلال ذوالفنون و داوود گنجه ای، مرکز حفظ و اشاعه موسیقی را به سرپرستی استاد داریوش صفوت بنا نهاد.وی شیوه های آوازی اقبال السلطان، تاج اصفهانی، میرزا ظلی، ادیب خوانساری، حسین قوامی و بنان را روی صفحات و نوارها به دقت دنبال کرد. از سال ۱۳۵۴، تدریس هنرجویان را در رشته آواز در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران آغاز کرد و در سال ۱۳۵۸ با تعطیلی این رشته کار تدریس خود را پایان داد. شجریان در اسفندماه سال ۱۳۵۶ شرکت دل آواز را بنیان گذاری کرد. همچنین درهمان سال در مسابقه تلاوت قرآن کشوری رتبهٔ نخست را به دست آورد.

انقلاب اسلامی

در سال ۱۳۵۷ به همراه هوشنگ ابتهاج و برخی هنرمندان دیگر در حمایت از مردم انقلابی ایران از رادیو کناره گیری کرد. او در این سال و یکی دوسال پس از پیروزی انقلاب اسلامی چندین سرود میهنی اجرا کرد اما همکاری خود را با سازمان های دولتی ادامه نداد و در خانه به تحقیق و تدوین ردیف های آوازی پرداخته و به آموزش شاگردان قدیمی اش همت گماشت. در فاصله سال های دههٔ شصت، شجریان همکاری گسترده ای را با پرویز مشکاتیان آغاز کرد که حاصل آن آلبوم هایی چون بیداد همایون، آستان جانان، سرّ عشق (ماهور)، نوا، دستان، گنبد مینا و جان عشاق بود. در این سال ها به همراه گروه عارف کنسرت هایی را در خارج از ایران اجرا کرد.

سالهای پرکار

پس از سال ۱۳۶۸ به همراه داریوش پیرنیاکان و جمشید عندلیبی به اجرای کنسرت در آمریکا و اروپا پرداخت. این گروه در سال بعد، کنسرت هایی را برای جمع آوری کمک مردم دنیا به زلزله زدگان رودبار انجام داد. آلبوم های دل مجنون، سرو چمان، یاد ایام و آسمان عشق با همکاری گروه آوا و نیز دلشدگان با آهنگسازی حسین علیزاده در این سال ها منتشر شدند. در سال ۱۳۷۴، شجریان کنسرت هایی در شهرهای اصفهان، شیراز، ساری، کرمان و سنندج برگزار کرد و در همین سال، آلبوم چشمه نوش را با محمدرضا لطفی و مدتی بعد، در خیال را با همکاری مجید درخشانی منتشر کرد. وی در سال ۱۳۷۷، آلبوم شب، سکوت، کویر را با آهنگسازی کیهان کلهر منتشر کرد.

شجریان در سال ۱۳۷۸ جایزه پیکاسو را از طرف سازمان یونسکو دریافت کرد. از سال ۱۳۷۹ با حسین علیزاده، کیهان کلهر و پسرش همایون به اجرای کنسرت پرداخت که حاصل آن، آلبوم های زمستان است،بی تو به سر نمی شود، فریاد، ساز خاموش و سرود مهر بود. در سال ۱۳۸۲، به همراه همین گروه برای کمک به زلزله زدگان بم کنسرتی در تهران با نام هم نوا با بم اجرا کرد.

از سال ۱۳۸۶، شجریان به همکاری با گروه آوا پرداخت و کنسرت هایی در تهران، اصفهان، اروپا، آمریکا و کانادا اجرا کرد. در همین سال و در مراسم درگذشت مادرش، پس از ۳۰ سال، دعای ربنا را دوباره خواند.شجریان اکنون به همراه پسرش همایون شجریان به ترویج و اشاعه موسیقی اصیل و سنتی ایرانی می پردازد. پس از برگزاری کنسرت شجریان در ونکوور کانادا، گلوب اند میل، شجریان را افسانهٔ موسیقی شرق معرفی کرد.

کنسرت ها

شجریان کنسرت های زیادی برگزار کرده است، که کنسرت راست پنجگاه به همراه محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ فر  در جشن هنر شیراز و در جوار آرامگاه حافظ از مهم ترین آنها به شمار می رود.

کنسرت راست پنجگاه در شیراز- محمد رضا شجریان
کنسرت راست پنجگاه در شیراز- محمد رضا شجریان

 

از کارهای دیگرش، همکاری با گروه عارف و شیدا و همچنین چاووش بود که آثاری به یادماندنی موسیقی ایران را شامل می شوند. کنسرت هم نوا با بم نیز از جمله کنسرت های به یاد ماندنی استاد شجریان می باشد که در آن کنسرت، سبک جدیدی از آواز مرغ سحر را با هم خوانی فرزندش اجرا نمود. پس از آن با اجرای کنسرت های بسیار به همراه استادان دیگر به شناساندن موسیقی ایران در جهان کارهای بسیاری انجام داد که هنوز هم ادامه دارد. به همراه پرویز مشکاتیان، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، محمد موسوی، داریوش پیرنیاکان، حسن کسایی و دیگر استادان، کارهای بسیاری ضبط کرده است. وی در بهار ۱۳۸۶ به همراه مجید درخشانی، سعید فرج پوری،محمد فیروزی و فرزندش همایون شجریان، کنسرت هایی در چند کشور اروپایی انجام داد. این کنسرت، در تابستان و پاییز ۱۳۸۶ در تهران و اصفهان نیز اجرا شد. همچنین او در سال ۲۰۱۰ تور کنسرت های خود را به همراه گروه شهناز در چندین کشور مانند استرالیا، انگلستان، ترکیه، امریکا برگزار کرد. در سال ۲۰۱۱ او به همراه گروه شهناز در تعدادی از کشورهای اروپایی کنسرت اجرا کرد.

استادان آواز

اسماعیل مهرتاش، عبدالله دوامی، نورعلی برومند از جمله استادانی بودند که محمدرضا شجریان ردیفها، گوشه ها، و دوره های آوازی موسیقی ایرانی را نزد آنها تمرین کرد.

وی همچنین نوازندگی سنتور را نزد جلال اخباری و استاد فرامرز پایور آموخت.

همکاری با رادیو و تلویزیون

برای اولین بار در سن ۱۲ سالگی  در مشهد به تلاوت قرآن در رادیو محلی پرداخت و در سال ۱۳۳۷، ۱۸ ساله بود که مشغول به همکاری با رادیو خراسان شد. سال ۱۳۴۶ به تهران آمد و در اواخر دهه ۴۰ و تا سال ۵۶ با «رادیو ایران» همکاری کرد. به دلیل مخالفت خانواده با نام مستعار «سیاوش بیدگانی» در برنامه «برگ سبز» و «گلهای تازه» اجراهای بسیاری توسط کنسرت رادیو به همراه محمدرضا لطفی، جلیل شهناز،حسن ناهید، ناصر فرهنگ فر و دیگر نوازندگان آن دوره اجرا کرد. در سال های آخر حکومت محمدرضا شاه پهلوی، همکاری خود را به گفته خود به دلیل «پخش آهنگ های مبتذل» با رادیو و تلویزیون قطع کرد.

محمد رضا شجریان
محمد رضا شجریان

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران و متعاقب آن انقلاب فرهنگی سال ۱۳۵۹ و قطع برنامه های موسیقی، همکاری او نیز با رادیو قطع شد.در سال های اخیر و پس از اصلاحات، رادیو فرهنگ، در برنامه نیستان برخی از کارهای قدیمی و جدید او را پخش می کند، همچنین شبکه چهار جمهوری اسلامی در برنامه ای تحت عنوان آوای ایرانی، با استفاده از «گنجینه گلهای تازه رادیو ایران» آواز شجریان را همراه با تصاویری از خوشنویسی، نگارگری و دیگر هنرهای ایرانی پخش می کرد که تمام این برنامه ها از سال ۱۳۸۹ و پس از موضع گیری های او در انتخابات سال ۱۳۸۸ و نامه ی جنجالیش به رئیس سازمان صدا و سیما و درخواست شخصیش برای عدم پخش آثارش از صداوسیما، متوقف شد .

شاید این محتوا را نیز دوست داشته باشید

افتخارات بین المللی

در سال ۱۳۷۸ موفق به دریافت جایزه پیکاسو و دیپلم افتخار از طرف سازمان یونسکو در پاریس شد. این جایزه هر پنج سال به هنرمندی که برای شناساندن فرهنگ و هنر کشورش می کوشد اهدا می شود. پیش از وی، این جایزه را نصرت فاتح علی خان خواننده قوالی از پاکستان دریافت کرده بود. استاد در سال ۲۰۰۶ نشان موتزارت را از سازمان یونسکودریافت کردند. استاد شجریان ۲ سال به خاطر آلبوم های فریادو بی تو به سر نمی شود، نامزد جایزه گرمی شد. جایزه گرمی معتبرترین جایزه موسیقی در آمریکا می باشد. او تنها خواننده ایران است که نامزد جایزه گرمی شده است. هرساله ۵ کاست از بخش موسیقی کلاسیک برای نامزدی این جایزه معرفی می گردند.

محمد رضا شجریان برای آوازها و تصنیفهای خود گزیده ای از سروده های شاعران بزرگ ایران چون سعدی، حافظ، مولوی، باباطاهر، خیام، عطار را انتخاب می کند و برخی تصنیف های قدیمی با مضامین عاشقانه، و اجتماعی را بازخوانی کرده است که معروف ترین آنها مرغ سحر و از خون جوانان وطن لاله دمیده است.

وی همچنین، در برخی کنسرت ها و کارهای جدیدتر خود از «شعر نو» شاعرانی چون فریدون مشیری، نیما یوشیج، سهراب سپهری، شفیعی کدکنی، مهدی اخوان ثالث و هوشنگ ابتهاج استفاده کرده است. از جمله کارهای مشترک او گزیده ای است از رباعیات خیام با صدای شجریان و رباعی خوانی احمد شاملو. همچنین، وی تعدادی از دعاهای قرآنی را در اثر مشهور به ربّنا خوانده است که در هنگام افطارهای ماه رمضان از صدا و سیمای ایران پخش می شد.مچنین بعد از درگذشت پدرش که از اساتید و قاریان مشهور قرآن در مشهد بود دو کاست از تلاوت های قرآن خود را با عنوان «به یاد پدر» منتشر کرد.

خوشنویسی

محمدرضا شجریان علاوه بر استعدادش در آوازخوانی، علاقه زیادی به خوشنویسی ایرانی دارد. او از سال ۱۳۴۴ به فراگیری نستعلیق نزد استادان ابراهیم بوذری، و حسین میرخانی پرداخت. او در حال حاضر دارای درجه ممتاز در خط نستعلیق می باشد.

سازهای ابداعی

شجریان مبدع چند ساز جدید در موسیقی ایرانی است. وی در اردیبهشت ۱۳۹۰ در نمایشگاه در تهران این سازها را رسماً به نمایش عمومی در آورد. سازهای ابداعی او عبارتند از:

شهرآشوب

صراحی

ساغر

کرشمه

سبو

تندر

باربد

ارغنون

نمایشگاه ها

نمایشگاه سازهای ابداعی شجریان ۱۳۹۰ نمایشگاهی از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان (خواننده سنتی ایرانی) می باشد که در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۰ در تالار بهارخانه هنرمندان افتتاح گردید

آثار

۱۳۹۰ – مرغ خوشخوان شهریور ۱۳۸۸ -زبان آتش (هم نوا با خس وخاشاک) تک آهنگی در آواز دشتی با شعری از فریدون مشیری که به گفته خودش، در مصاحبه با رادیو آمریکا، در واکنش به حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ خوانده شده است.

شهریور ۱۳۸۸ – رندان مست در دستگاه همایون،فروردین ۱۳۸۸ – آه باران ۱۳۸۶ – غوغای عشق بازان (در دستگاه شور و آواز افشاری)اجرا ۱۳۸۴ / انتشار ۱۳۸۶ – سرود مهر در آواز بیات ترک و افشاریاجرا ۱۳۸۴ / انتشار ۱۳۸۶ – ساز خاموش در آواز دشتیاردیبهشت ۱۳۸۴ – جام تهی (که در این سال به صورت رسمی بیرون آمد ولی ضبط آن به دهه پنجاه برمی گردد)،۱۳۸۳ – فریاد۱۳۸۱ – بی تو به سر نمی شود۱۳۷۹ – زمستان است۱۳۷۸ – بوی باران۱۳۷۸ – آرام جان– آهنگ وفا۱۳۷۸ – تلاوت قرآن ۱ و ۲۱۳۷۷ – شب، سکوت، کویراجرا ۱۳۵۶ / انتشار ۱۳۷۷ – چهره به چهرهاجرا ۱۳۵۴ / انتشار ۱۳۷۷ – راست پنجگاه۱۳۷۶ – معمای هستی۱۳۷۶ – شب وصل۱۳۷۶ – رسوای دل۱۳۷۵ – در خیال۱۳۷۵ – پیغام اهل دلاجرا ۱۳۶۳ / انتشار ۱۳۷۴ – همایون مثنوی۱۳۷۴ – گنبد مینا۱۳۷۴ – جان عشاقاجرا تابستان ۱۳۷۱ / انتشار ۱۳۷۴ – یاد ایاماجرا ۱۳۷۳ – قاصدک (اجازهٔ انتشار نیافت)۱۳۷۲ – چشمه نوش۱۳۷۱ – دلشدگان۱۳۷۱ – آسمان عشق۱۳۷۰ – سرو چمان۱۳۷۰ – خلوت گزیده۱۳۷۰ – دل مجنون۱۳۷۰ – پیام نسیماجرا ۱۳۵۹ / انتشار ۱۳۶۷ – ساز قصه گو۱۳۶۷ -دستان۱۳۶۷ – دود عود۱۳۶۵ – نوا، مرکب خوانی۱۳۶۵ – سر عشق۱۳۶۵ – ماهور۱۳۶۴ – آستان جانان۱۳۶۴ – بیداد۱۳۶۳ – پیوند مهر۱۳۵۹ – عشق داند در آواز ابوعطا۱۳۵۸ – پیغام اهل راز (راز دل و انتظار دل)۱۳۵۸ – سپیده در دستگاه ماهور۱۳۵۸ – ربّنا.۱۳۵۷ – گلبانگ ۲ (دولت عشق)۱۳۵۷ – گلبانگ ۱۱۳۵۶ – به یاد عارف در آواز بیات ترک۱۳۵۶ – چهره به چهره در دستگاه نوا۱۳۵۵ – جان جان در دستگاه سه گاه

شاگردان سرشناس

حسام الدین سراج،قاسم رفعتی،همایون شجریان،ایرج بسطامی،محسن کرامتی،علی جهاندار،حمیدرضا نوربخش،علیرضا قربانی،سینا سرلک،مظفر شفیعی..

همچنین شهرام ناظری، علیرضا افتخاری و علی رستمیان نیز مدتی نزد او بر روی ردیف های آوازی کار کرده اند.


برای تهیه این مطلب از منابع مختلف از جمله ویکی پدیا و برخی از سایتهای هنری استفاده شده است.

ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

43 − = 37