قطار مسیر ۶۰ در ایستگاه نقد | این فیلم قرار نبود اکران شود

گزارش اختصاصی سرزمین هنر از نشست نقد و بررسی مستند قطار مسیر60

مستند قطار مسیر ۶۰ به کارگردانی کتایون جهانگیری و تهیه کنندگی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، در سال ۹۱ تولید شد. در سال ۹۴ در شورای هنر و تجربه پذیرفته شد و هم اکنون در اکران گروه هنر و تجربه است.

در آستانه ی اکران عمومی مستد قطار مسیر ۶۰  در روز پنجم اسفند ماه کارگردان این فیلم در جلسه ی نقد وبررسی درکنار عزیزاله حاجی مشهدی و تعدادی از عوامل فیلم و علاقمندان سینما حضور یافت و از مستندی که ساخته است سخن گفت:

کتایون جهانگیری

– وقتی دغدغه های اهالی موسیقی، دغدغه من شد داشتیم سال های آغازین ۸۰ را تجربه می کردیم. آن موقع شاید نگاه کردن به دهه ۶۰ عادی یا عادت نشده بود. کسی سراغ آن دهه نمی رفت. اصلا چرا باید می رفتند؟

داشتم مجموعه ای در خصوص تعزیه کار می کردم و دو بخش آن به ساز و موسیقی اختصاص داشت. گفتند هر چه از سازها است باید حذف گردد. مهم است موسیقی برای تعزیه باشد یا مراسم جشن و سرور، موسیقی هنوز خط قرمز بزرگ ما است. سال ها تلاش کردم تا بتوانم فیلمی درباره موسیقی دهه ۶۰ بسازم. در مرحله تصویب و تولید هم مشکلات زیادی برای کار پیش آمد ولی سرانجام دو فیلم در حوزه موسیقی ساختم. فیلم دوم که تمام شد بی آن که بدانم چرا، فیلم ام محکوم شد به دیده نشدن. حکم را کدام قاضی داده بود، خیلی ها پاسخ اش را ندارند ولی وقتی سرانجام در عید سال ۹۶، مجوز نمایش صادر شد، به عادت چند دهه سینمای ما، خط شکن دیگری از جبهه خودی ورود کرده بود تا حرف ها از زبان دیگری گفته نشود و اینجاست که ترجیح می دهم دیگر سکوت کنم. فقط از یک بابت خوشحالم چرا که هنوز هم ” قطار مسیر ۶۰″ با توجه به محتوای مطالب و نحوه برخورد با سوژه نه فقط به گواه من بلکه به گواه مخاطبان آن، کاری کامل تر و همه جانبه نگرتر است.

عزیزالله حاجی مشهدی

پای صحبت عزیزالله حاجی مشهدی-منتقد سینما- و فروغ بهمن پور –نویسنده و پژوهشگر موسیقی- و فرشاد اکتسابی-تدوینگر این اثر نشستیم تا نظرات شان را درباره کار بدانیم.

عزیز الله حاجی مشهدی درباره مستند قطار مسیر ۶۰ گفت:

” این فیلم یک فیلم پرکشش است و مجموعه ای از اطلاعات تازه را به مخاطبان می دهد. تبریکی که به خانم جهانگیری دارم از این بابت است که این نمونه کارها با این قدرت در بخش تحقیق و پژوهش، اطلاعاتی را به مخاطب می دهد که به این راحتی قابل دستیابی نیستند و آثار مدون و مکتوب در خصوص آن نداریم.

قطار مسیر 60
قطار مسیر ۶۰

در عرصه موسیقی آن هم در آن مقطع خاص از تاریخ موسیقی ما و با دغدغه هایی که افراد داشتند، به گمان من کار شایان توجهی انجام گرفته است. البته با موضوع موسیقی تاکنون فیلم هایی ساخته شده و در همین گروه هنر و تجربه به نمایش در آمدند مثل “چاووش، از درآمد تا فرود” و “بزم رزم ” که چالش بین آهنگسازها و عرصه پر فراز و نشیبی که به دلیل وقوع انقلاب پیش آمد را بازگو می کنند.

ما آن دو نمونه را هم دیدیم. مشخص است که خانم جهانگیری به عنوان نویسنده و کارگردان، پیشاپیش کار را طراحی کرده و طرح مدون و مشخصی داشته اما با تمام اینها معلوم نبوده که مهمان هایش کار را به کدام سو خواهند برد و اینجاست که در پروسه تدوین با تمهیداتی از جمله چینش تصاویر و برهم نهادن صدا و تصاویر و کلام و گفتگو، فیلم شکل دیگری می گیرد که البته کار سختی است. “
” یکی دیگر از دشواری های کار این بود که فیلم نریشن نداشت که البته این را هم از هوشمندی های کار می دانم. چون یکی از آفت های مستندهای ما ، همین گفتارمتن های مطول است که خیلی وقت ها، تصویر را دوباره توضیح می دهند. به لحاظ ساختاری، هوشمندی دیگر این اثر در پاساژهایی است که در فیلم گذاشته شده و از جلوه های بصری و موشن گرافیک خیلی خوب بهره می برد.

بنابراین شما از لحاظ دیداری و بصری هم با یک فیلم زنده سر وکار دارید و هم با یک فیلم توصیفی که یک موقعیت را توضیح می دهد و هم یک مستند آرشیوی از بکارگیری تصویر و فیلم و عکس و هم گرافیک و موشن گرافیک؛ در نتیجه یک ترکیبی است که زمختی و کسالت را از کار دور می کند.

تمهید دیگری هم که در کار دیده شده همین نماهای میانوند به قول تدوینگرها یا سکانس-پلان هایی که مخاطب را از ایستگاهی به ایستگاهی دیگر می برد همانند ایستگاه مدیران، ایستگاه مسافران جدید، اصلا همان ایستگاه تحول که ایستگاه اول است و نیز آخرین ایستگاه که ایستگاه آغاز هست، اینها خیلی کار را سر و شکل داده اند.

شاید این محتوا را نیز دوست داشته باشید

من با این بارقه ای که در خانم جهانگیری در مستندسازی با زوایای ویژه نگاه شان می بینم همین الان پیشنهاد می کنم که ایشان برای برخی از ایستگاه ها ، فیلمی مجزا کار بکنند از جمله بخش موسیقی زیرزمینی آن دوره که جای کار خیلی بیشتری دارد.

موسیقی که نیاز جامعه بود ولی به دلیل مجموعه فشارها در پنهان کار می شد. یکی دیگر از نکات جذاب فیلم این است که حتی فردی همانند صادق آهنگران هم در این فیلم جلوه کاملا متفاوتی دارد، کاملاً صادقانه و بدون هیچ شعار. “

فرشاد اکتسابی

فرشاد اکتسابی هم در این نشست حضور داشت . او درباره قطار مسیر ۶۰ گفت:

” من خودم مستندساز هستم. اکثرا فیلم هایم را خودم تدوین می کنم و به ندرت تدوین کار فرد دیگری را انجام می دهم. صحبت کردن درباره تدوین برای من خیلی سخت است چون برای من تدوین کاملا در لحظه شکل می گیرد.

نمی دانم چطور شرح بدهم، خارج از اصول کلاسیک تدوین، یک لحظاتی وجود دارد که مثلا وقتی آن ماژیک را گرفتم و روی نوار خط کشیدم یاد خودم افتادم که زمان جوانی همین کار را انجام می دادیم بعد اون عکس جوان ها که در فیلم به صورت موتیو استفاده کردم، عکس خودم و دوستانم در دبیرستان است. این جوان ها در فیلم هی می روند و هی می آیند.

به نظر من تدوین فیلم مستند به مراتب سخت تر از فیلم داستانی است. ما تمام مطالب را نوشته بودیم و روی برگه هایی و عین پازل کنار هم می چیدیم. سعی داشتم تدوین خیلی پویا باشد. یکی از سختی های فیلم مصاحبه های زیاد بود که باید تقسیم بندی و دسته بندی می شد.
از طرفی بحث پژوهش است. پژوهش برای یک اثر مستند مثل فشنگ برای اسلحه است که آن اسلحه بدون فشنگ فقط یک چماق است و کاربرد سلاح ندارد. من هیچ شناخت و اطلاعاتی از وضعیت موسیقی دهه ۶۰ نداشتم، به همین خاطر حضور مداوم کارگردان بسیار مهم بود. کلاً کارگردانی و تدوین فیلمی که صرفا درباره موسیقی باشد چون در بخش هنرهای تجسمی نیست و ابزار نمایشی کمی در اختیار داریم، بسیار مشکل است.

چالش در این فیلم، ایجاد جذابیت برای مخاطبان بود. منابع آرشیوی برای ساخت قطار مسیر ۶۰ به شدت کم بود. و از طرف دیگر یکی از مشکلات به ویژه در آن برهه زمانی این بود که افراد مرتبط با موضوع حاضر نبودند درباره کارها و فعالیت های آن دوره خودشان حرف بزنند و من در جریان بخشی از این مسائل بودم. نمی دانم شاید برایشان کسر شأن بود که بگویند آن زمان ما هم کارهایی انجام دادیم. ”

قطار مسیر 60
قطار مسیر ۶۰

فروغ بهمن پور

فروغ بهمن پور، پژوهشگر و نویسنده تاریخ موسیقی در تکمیل ادامه می دهند: ” من نمی خواهم فیلم های دیگران را نقد بکنم ولی وقتی فردی وابسته به یکی از خانواده های اهالی موسیقی فیلمی می سازد قطعاً نگاهش همسو با افکار خانواده اشان خواهد بود یا مثلاً اگر خود من می خواستم فیلمی بسازم، سعی ام بر این بود که این فیلم از حقوق کسانی دفاع بکند که به ناحق کنار رفتند یا شاید حتی برخورد و بیان ام تند و تیز باشد ولی خانم جهانگیری کاملا با یک نگاه منصفانه ورود کردند.

الان که دوباره داشتم فیلم را می دیدم خیلی دلم سوخت. آنجایی که آقای مرتضی پور فیلم را تمام می کنند، خیلی پایان خوبی بود و غمگین شدم چون واقعاً هر چه بود گذشت و تمام شد.
جای آقای فرهودی فر را که در عرصه ضبط و ثبت موسیقی بسیار فداکاری کردند و ایستادند با تمام سختی ها را خالی می کنم که روزی که برای ضبط دعوت شده بودیم ایشان هم آمده بودند. من یک ادای احترام هم من به دو نفر دارم که تا قبل از این فیلم تا این حد متوجه حضور و تاثیرشان نبودم. یکی حاج صادق آهنگران بود که واقعا صادقانه صحبت کردند و دیگری محمد گلریز که کاری که انجام داد با اعتقاد و عشق انجام دادند. “

عزیزالله مشهدی

” اجازه بدهید من کامل کنم. یک نکته مثبت دیگر در این فیلم این است: مستندساز داوری نمی کند. اصلا نمی گوید که آن دهه خوب بود یا بد بود، آن نوع موسیقی محق بود، آدم ها دوست داشتند یا نداشتند، آن چیزی که در تاریخ می ماند و در یادها می ماند آن مهم است که در فیلم هم چند جا گفته می شود.
باز هم تاکید می کنم که در تدوین و صدا این فیلم بسیار کار پر زحمتی بوده و این فیلم با یک تدوین خلاق و پویا و موضوع و ساختاری که دارد هنوز ر اجع به آن خیلی می توان صحبت کرد. حالا ایشالله در هنر و تجربه حرف های ناگفته را خواهم زد. “

ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

89 − 79 =