سبک های کاریکاتور

سبک های کاریکاتور
نویسنده: رضا چهره نگار

شاید در تعریف کاریکاتور، قیاس آن با کارتون بتواند کدها و ویژگی های بیشتری از مفهوم آن بیان کند. آنچه مقولاتی همچون مفهومی بودن، چند بعدی بودن، ژرف بودن، و فرار از لزوم مضحک بودن و فکاهی بودن، کاریکاتور را به لحاظ وجهه ی هنری چند لایه و غنی مینمایاند.
اما به لحاظ سبک شناسی و بر اساس تقسیم بندی کلیه ی منابع معتبر کاریکاتور (که در لیست منابع این نوشته عنوان شده اند)، همچنین مجلات ایران کاریکاتور (که سابقا در کشورمان به چاپ میرسید)، دو سبک اساسی برای کاریکاتور می شناسیم:
الف: سبک روسی
ب: سبک امریکایی

الف: سبک روسی
در کاریکاتور سبک روسی توجه به جزییات اولویتی ویژه دارد. اصولی که در آموزش نقاشی و طراحی واقع گرا به شدت مورد توجه است. مثلا در این سبک اهمیت زیادی میدهیم به اینکه مثلا فلان شخص که میخندد چند دندانش پیداست، یا اینکه مثلا اجزای صورت فلان تشخص چه ویژگی های منحصربفردی برای خود دارند. حتی در نگاه به سایر پدیده ها میتوان توجه جزییات را در این سبک همرده ی برداشت ها و توجه های تخصصی و برداشت های معمارانه یا برداشت های علمی دانست، که هیچ جزییاتی را از قلم نمی اندازند.
اما این توجه به جزییات در سبک روسی به معنی کم اهمیت شدن تکنیک های مفهومی و از فرم خارج کردن نیست. لذا در این سبک، ضمن استفاده ی تمام و کمال از تکنیک های مختلف راندو و نقاشی ، به اغراق و دفرمه کردن سوژه میپردازیم.

ب: سبک امریکایی
در اکثر تقسیم بندی هایی که یک سوی آن سبکی موسوم به سبک امریکایی است، همواره سبک امریکایی ویژگی و کد سادگی را در خود داراست. کلا امریکایی ها در عرصه های مختلف علاقه ی ویژه ای به ساده سازی دارند. آنچه در زبان آنها نیز نسبت به زبان انگلیسی بریتانیایی در تلفظ ها و نوشتار برخی واژه ها ساده سازی شده است.
ساده سازی در کاریکاتور سبک امریکایی، ساده سازی سوژه خود را به سبک مینی مالیسم نزدیک می کند. پرهیز از جزییاتی که میتوانند اهمیت ویژه ای نداشته باشند، کاریکاتور امریکایی را به نقاشان و آشنایان به تکنیک های نقاشی محدود نمی کند، و در این راستا ایده پردازان و طراحان را نیز با خود همراه می کند.
در تعریف هگلی از هنر می توان گفت: هنر، به انتزاع کشیدن حقیقت است. انتزاع در منطق، حذف زوائد است. یعنی از آنچه میخواهیم را از دل واقعیت بیرون بکشیم، و باقی را رها کنیم. در این تعریف، کاریکاتور امریکایی خود را نزدیک تر می کند.

در مقابلِ مطلب فوق، میتوان گفت کاریکاتور روسی خود را به تعریف کلاسیک هنر ( تعریف محاکات از دیدگاه ارسطو) نزدیک تر می کند.
لذا شاید بتوان برای قیاس اصولی تر دو سبک کاریکاتور را در مقابل یکدیگر قرار داد:

کاریکاتور سبک روسی، کاریکاتور سبک امریکایی
توجه به جزییات، حذف جزییات و توجه به سادگی
در سیطره ی نقاشان ، دربی که برای طراحان و ایده پردازان باز است
تکنیک نقاشی اولویت دارد، ایده پردازی اولویت دارد
نزدیک تر به تعریف کلاسیک هنر ، نزدیک به هنر مینی مال

به گفته های فوق الذکر ، میتوان اضافه کرد که کاریکاتور میتواند در هر دو سبک، به لحاظ بیان ملموس واقعیت های اجتماعی سیاسی جامعه از هر هنری جلوتر باشد و از جنبه های مختلف به سوژه و موضوع خود بپردازد.

منابع
جمع بندی ای از مجلات ایران کاریکاتور، تدوین محمد دلفی

The mad art of caricature! : a serious guide to drawing funny Faces
Written by: Tom Richmond
Deadline Demon Publishing
ISBN 10 : 098357670X
ISBN 13: 9780983576709