حکایت “دختر” سینمای ایران و کارگردان دغدغه مند!

فیلم “دختر” آخرین ساخته«رضا میرکریمی» موفق به کسب جایزه بهترین فیلم جشنواره مسکو و بهترین بازیگر مرد این جشنواره شد. “هنرلند” با تبریک این موفقیت توجه شما را به تحلیلی در این زمینه به قلم «علیرضا دباغ» جلب می نماید.

سی و هستمین جشنواره فیلم مسکو در حالی به پایان رسید که فیلم “دختر” ساخته رضا میرکریمی با دریافت دو جایزه اصلی این جشنواره به خوبی سینمای ایران را نمایندگی کرد.

این را می توان از پیام  تبریک معاون سینمائی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی به وضوح دریافت. دکتر ایوبی در بخشی از این پیام خطاب به رضا میرکریمی نوشته است:

درخشش فیلم دختر در جشنواره جهانی فیلم مسکو خبری مسرت بخش برای همه دوستداران سینمای ایران است. سینمایی که به پیش می رود با قدرت و افتخار. سینمایی که ریشه در خاک دارد. از جایی آمده است. سخنگوی فرهنگی دیرپا، تمدنی کهن و آیینی الهی و انسانی است. درخشش فیلم دختر موفقیتی ارزشمند برای سینمای ایران است. فیلمی که به شایستگی نمایندگی می کند سینمای ایران را.

این دومین بار است که میرکریمی موفق می شود  جایزه بهترین فیلم این جشنواره را به دست آورد. فیلم «به همین سادگی» او نیز قبلا  جایزه بهترین فیلم حشنواره مسکو را دریافت کرده بود. همچنین فیلم های «امروز»و «یه حبه قند» این کارگردان پیش از این به زبان روسی ترجمه شده و با استقبال مردم این کشور مواجه شده است.

بعضیها می گویند میرکریمی توانسته رگ خواب روسها را به دست آورد اما واقعیت این است که موفقیت فیلمهای میرکریمی در این جشنواره مرهون دو نکته مهمی است که در یکی هوشیاری کارگردان ایرانی و در دیگری موقعیت فرهنگی کشور ما در جهان نفش برجسته ای دارد.

درمورد اول باید درنظر داشت که یکی از عوامل مهم موفقیت در جشنواره ها توجه به موضوع و زمینه اصلی هرجشنواره است. به عنوان مثال ارسال اثری با مضمون اعتیاد برای جشنواره ای با محوریت محیط زیست نمی تواند موفقیتی درپی داشته باشد.جشنواره مسکو بامحوریت خانواده و مسائل معتنا به آن برگزارمی شود بنابراین محل بسیار مناسبی برای عرضه آثار سینماگرانی است که در این حوزه فعالیت می کنند. سینمای میرکریمی تعلق خاصی به حوزه خانواده دارد. دید تیزبین میرکریمی  از منظر یک سینماگر برجسته به مسائلی که خانواده را به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی مورد تهدید قرارمی دهد بالقوه می تواند موردد توجه جشنواره هائی باشد که اولویت اصلی آنها خانواده هاست و جشنواره مسکو یکی از معتبرترین این جشنواره ها به شمار می آید.اما آنچه این موقعیت بالقوه را به بالفعل تبدیل می کند مهارت این فیلمساز ایرانی در پردازش داستان و گرفتن بازیهای بکر از بازیگرانی است که به خوبی آنها را انتخاب وهدایت می کند .چنانکه می بینیم دراین فیلم نیز بازی بازیگر توانائی همچون فرهاد اصلانی تأثیر به سزائی در موفقیت آن داشته است.سابقه همکاری میرکریمی با اصلانی  در فیلم یه حبه قند وبازی درخشان اصلانی نشان می دهد میرکریمی به خوبی اصلانی را میشناسد .گرچه اصلانی درآن فیلم نقش اول مرد رانداشت اما در همان کاراکتری که انتخاب شده بود نیز توانسته بود نقش تأثیرگذاری ایفا نماید واین فاکتور مهمی بود که میرکریمی به دقت آن را دریافته وبه موقع از آن استفاده کرده بود.

اما در مورد دوم باید گفت بافت فرهنگی روسیه اگرچه با اروپا گره خورده است اما خوی و خصلت شرقی همچنان در بخش مهمی از جامعه و خانواده های روسی وجود دارد که شاید همین مسأله باعث می شودکه فیلمهای میرکریمی در میان مخاطبان عام این کشور مقبولیت داشته باشد و موضوع هائی که درایران مورد توجه است برای آنها نیز جالب توجه باشد آن هم با پردازشهای خاص کارگردانی همچون میرکریمی در فیلمهائی همچون یه حبه قند یا به همین سادگی .او تعلق خاطری به داستانهای ساده دارد اما ساده هائی که به لایه های درونی وپیچیده ای وابسته است که اساس جامعه را تهدید می کند .از همین خانواده امروزی فیلم دختر تا خانواده به شدت سنتی یه حبه قند همه تحت الشعاع سیر تحولاتی هستندکه در جامعه امروز به وجود آمده است و زندگی ساده آنها را با مشکل مواجه ساخته است.

رضا میرکریمی فیلمساز دغدغه مندی است که هر بار خانواده را از نگاهی متفاوت مورد توجه قرار میدهد اما مرکزیت این نگاه متوجه زنهاست که از دید میرکریمی ظاهرا آسیب پذیرتر از سایر اعضای خانواده تشخیص داده می شود. او در میان خبرنگاران ومنتقدان سینما در جسنواره مسکو پس از نمایش موفقیت آمیز فیلم دختر به وضوح این نکته را گوشزد می کند که:

«لازم است مسائل مربوط به حقوق زنان در سینمای ما مطرح شود چرا که ما نیازمند عدالت در جامعه ای هستیم که در آن منافع زنان اغلب نادیده گرفته می شود».(سایت رسمی جشنواره فیلم مسکو)

این فیلم می توانست به نام «پدر» هم نامیده شود اما انتخاب اسم دختر برای فیلم هم می تواند به نوعی نشان دهنده دغدغه میرکریمی درمورد وضعیت هشدار آمیز موقعیت زنان در نهاد خانواده باشد.