«اعتماد به نفس» با «خودبزرگ پنداری» مرزهای مشترکی دارد،اما این سوی آن تواضع است و احترام، و آن سوی آن، تفاخر است و تحقیر دیگران. تشخیص این مرز برای هنرمند امروز بسیار لازم وضروری است.،به خصوص هنرمندانی که اقبال مخاطبان مهمترین عامل شهرت و امتیازات مادی ومعنوی آنها نسبت به دیگران شده است.هنرمندانی که یک شبه ره صد ساله می روند و گاه قدر مخاطب را آنگونه که شایسته است به جا نمی آورند.
برخوردهای اخیر برخی از هنرمندان محترم ومورد توجه جامعه،با نقدهای فرهنگی اجتماعی مخاطبان خود، نمونه ای از این تداخل مرزها و عبور گروه اندکی از هنرمندان ، از خط قرمزی دانست که «اعتماد به نفس» را از «خود بزرگ بینی» جدا می سازد.
پس از انتشار نقدهای مخاطبان – اعم از مخاطبان عام و یا منتقدان حرفه ای – مبنی بر تقلید مجموعه «دورهمی» از یک برنامه هندی ، برخی از دست اندرکاران این مجموعه به جای پاسخ به ایراد واردشده،یا لااقل پذیرش موضوع وتوجیه آن، با نوشتن یادداشتهائی در شبکه های اجتماعی پاسخهای غیر قابل قبولی ارائه کردند که حکایت از گفتاری نخوت آمیز نسبت به مخاطبانی دارد که اگر حمایتشان از هنرمند دریغ شود ،هنرش به دل نخواهد نشست.
برای مثال «مهراب قاسمخانی» کارگردان و سرپرست نویسندگان این مجموعه در اینستاگرامش واکنش جالبی نشان داد و در صفحه شخصیش در این شبکه اجتماعی چنین نوشت:
«یکی از اخلاقای بانمکی که بعد از گسترش فضای مجازی توی ایران به وجود اومده، میل به مچ گیریه. یعنی بعضی از دوستان چنان با هیجان و پیگیری در راستای تیز بازی و پته روی آب ریختن تلاش شبانه‌روزی و بی‌وقفه میکنن که فکر میکنی اینا قبلش وقت‌شون رو چطوری پُر میکردن… جدیدترین اکتشاف این دوستان هم این بوده که دورهمی و خندوانه و شب کوک و نود و… همگی کپی هستن و هی پوزخند میزنن و هی تأسف میخورن.
به هر حال توی برنامه‌سازی تلویزیونی در همه جای دنیا و همیشه چنین چیزی مرسوم بوده و خواهد بود. برای مثال همه «تلنت شو»های جهان از فرمول یکسانی پیروی میکنن. یعنی جدا از این که بعضی از شبکه‌ها کپی‌رایت یه برنامه رو میخرن (که به دلایل مختلف اینجا امکان پذیر نیست) و دقیقاً همون برنامه رو میسازن، دیگران هم از همون فرمول‌ها در محتوا و و فرم استفاده میکنن. برنامه‌های آشپزی هم همینطور. یا برنامه‌های معروف به “تاک شو” که عکس بعضی از معروف‌تریناشون رو این بالا می‌بینید که اتفاقاً دکورهای یکسانی هم دارن. چنین موارد یکسانی رو حتی توی سیتکام‌ها و سریال‌های داستانی هم خیلی زیاد می‌تونید ببینید. به عنوان مثال سریال «فرندز» توی چندین کشور کاملاً عین به عین ساخته شده با بازیگران بومی.
خلاصه که اگه مثلن عروسک جناب خان و عروسک‌های کلاه قرمزی شباهت زیادی به “ماپت شو” و “سسمی استریت” دارن، اصلاً چیز عجیبی نیست. خصوصاً که کاملاً بومی سازی شدن و کاراکتر و هویت‌شون تغییر پیدا کرده که اگه نمیکرد هم به نظر من اشکالی نداشت. اگه برنامه نود شبیه چند برنامه ورزشی مشهور دنیاست، کاملاً طبیعیه. و اگه برنامه دورهمی از فرم نمایشی یه برنامه دیگه استفاده کرده و دکورش رو بومی‌سازی کرده و البته محتوای کاملاً متفاوتی داره هم باز تقلبی صورت نگرفته… در نهایت دوستانی که احساس پوارو بودن بهشون دست داده کاملاً معلومه که هیچ آگاهی از تولیدات تلویزیونی جهان ندارن و در جریان روند جهانی برنامه سازی نیستن وگرنه متوجه میشدن که فقط دارن میزان معلومات خودشون رو زیر سوال میبرن چون هیچ مچی رو نگرفتن.»
و یا «امیر مهدی ژوله» که پیش از این نیزنشان داده بود حاضرنیست منتقدانش را بدون پاسخ بگذارد ،با قرار دادن کلیپی از برنامه منبع “دورهمی” در صفحه اجتماعی خود سعی کرد از اتهام کپی کاری برائت جوید،اما در ادبیات به کار رفته ایشان همان تبختری به چشم می خورد که مصداق گفته های آغازین ماست.
او در ذیل این کلیپ که بخشی از رقص چند زن هندیدر برنامه «شبهای کمدی با کاپل» را نشان می دهد ،به نقل از همکار نویسنده اش امیر وفایی نوشت: فرازی از یک شوی هندی که میگن دورهمی واو به واو از روی آن کپی شده. به نظر میرسه یه کم واو به واوتر از اونه که بشه کپی کرد!
باید دقت کرد که گرچه هر دوی این عزیزان به دلیل قلمهای طنزشان مورد اقبال مخاطب بوده اند اما نباید فراموش کرد که نوشته های برآمده از خامه این نویسندگان طناز زمانی برای مخاطب شیرین است ،که به نقد کژیهای اجتماع روی کاغذ می چرخند ،نه زمانی که درمقابل نقد مخاطبان فهیم خود از نیام برکشیده می شود.
متأسفانه دوستان عزیزی که نامشان به میان آمد ومعدودی دیگر که چنین عملکردی داشته اند دربرابر دو واقعیت مسلم دو واکنش متفاوت ارائه کرده اند .
واقعیت اول،دانش وفهم رسانه ای خودشان است که هم منتقدان وهم مخاطبان به آن معترفند و همان است که عامل موفقیتهای روزافزون ایشان شده است.
اما واقعیت دوم ، افزایش سواد رسانه ای جامعه است که مخاطبان امروز رسانه ها را با مخاطبان دیروز متفاوت ساخته است.
برای فهمیدن کپی کاری از یک شوی مشهور هندی لازم نیست مخاطب «پوآرو»باشد،بلکه گسترش شبکه های اجتماعی در کنار رشد قارچ گونه دیشهای ماهواره بر فراز پشت بامهای شهرها و روستاهای دور ونزدیک،به راحتی دسترسی مخاطبان را به آنچه پیش از این فقط گروه معدودی به آن دسترسی داشته اند به راحتی میسر ساخته است.
پس “مفتش” خطاب کردن مخاطب، کار صحیحی برای هنرمندی مردمی نیست ؛ همان طور که نشان دادن کلیپی از یک رقص زنانه که بچه های دبستانی ما نیز می دانند شبکه های داخلی آن را پخش نمی کنند توجیهی برای کپی نبودن برنامه ی این عزیزان به شمار نمی رود.
همه اینها که گفتیم اگر توهین به مخاطبان نباشد ، همان «خودبزرگ بینی» است که آفت هنر در جامعه امروز ما به شمار می رود.
سلام….نه دوست عزیز من با نظر شما موافق نیستم…اولا آقای قاسم خانی تکذیب نکرده بود که این برنامه کپی هست…خود ایشان اعتراف کرده که بسیاری از برنامه های پر طرفدار تلویزیون ما کپی برداری شده واجتناب ناپذیره فقط بومی سازی شده.توی قحبتهای آقای ژوله هم ما توهینی ندیدیم
درسته به نظر من
در این نقد یکم زیاده روی شده ونقد به جایی نیست
نظر آقای قاسم خانی کاملا به حق و عالی بود.
…عقده ای پست…همین شماهای آشغال هستید که باعث میشید هنرمندا کوچ کنن برن.دکتر عقده ای
اتفاقا من با نظرنویسنده موافقم….اولا این گروه خودشون اول نگفتن که کپی کردن ،بعدازاینکه مردم متوجه شدن گفتن…دوما وقتی همه فهمیدن این کار کپیه به جای معذرت خواهی از مردم ، طلبکارهم شدن که همه دنیا ازهم کپی می کنن ماهم روش ! خوب این که نشد دلیل تازه اگر کپی می کنید حداقل اول یا آخر کار بنویسن که این کار اقتباس از فلان برنامه است… سوما اینکه به مردم میگن(پوارو شدن و معلوم نیست قبلا چی کار می کردن که حالا مچ گیری می کنن…. ) اینا توهین نیست؟…بابا ای والله
متاسفم از اینکه درکل تلویزیون یک برنامه طنز واقعی وجود داره اونقدر از اون نقد کنین تااون هم تعطیل بشه.بعد بگین چرا مردم رفتم سمت ماهواره .به والله موقع پخش دورهمی ما کلا ماهواره رو جمع میکنیم و تلویزیون تماشا می کنیم.
چرا تندروی و عدم اعتماد به نفس؟!