بررسی وضعیت تلویزیون و نقشهای ارتباطی آن در ایران(بخش دوم)
بررسی وضعیت تلویزیون و نقشهای ارتباطی آن در ایران(۲)
جلیل سامان
در بخش اول این گفتار به رویکردهای کلاسیک ارائه شده در محافل آکادمیک اشاره کردیم و به دو مقوله ی مهم «آموزش» و «ترغیب» در تلویزیون پرداختیم . اما بخش دیگری از کارکرد تلویزیون ، اخبار است. اخبار و تحلیلهای خبری یکی از مهمترین کارکردهای تلویزیون هستند که البته رقیبی جدی به نام رادیو دارند. با وجود این چون اخبار تلویزیونی تصویری هستند، بسیار جذابتر از رادیو عمل میکنند.
امروزه غولهای رسانهای در اقصی نقاط دنیا دارای شبکههای خبری هستند و به شکل زنده وقایع جهان را پوشش میدهند. هرچه خبری به مکان زندگی افراد نزدیکتر باشد ـ مثلاً یک حادثه تصادف در محل ـ از زمین لرزهای در آن سوی دنیا برای مخاطب مهمتر است.
ظاهراً هنوز رسانهای نتوانسته است جایگزین برنامههای خبری تلویزیون شود. حتی اخباری که از طریق پیامک یا رسانههای مدرن منتقل میشوند هزینهبر هستند و یا در دسترس نیستند. البته این انحصار بهزودی شکسته می شود. صفحات تلفن همراه با پوشش بیشتر اینترنت مانند نقاط دیگر جهان در ایران هم جایگزین تلویزیون خواهند شد.تلفنهای همراه همیشه روشن هستند، اما تلویزیون این طور نیست.
باید توجه داشت که وقتی صحبت از تلویزیون میشود، منظور برنامههایی هستند که از ایستگاههای تلویزیونی، اعم از ایستگاههای داخلی و محلی یا ماهوارهای به سراسر جهان مخابره میشوند. بنابراین خبر را نمیشود از زندگی امروز حذف کرد.با وجود این، اخبار وسیلهای برای تبلیغات سیاسی و گسترش قدرت در جهان است. امروزه شبکههای خبری، برای جذب مخاطب رقابت شدیدی با یکدیگر دارند و حساسیت دولتها برای حذف اخبار بیش از تمایل به حذف شبکههای سرگرمی است.
واقعیت این است که من ماهواره ندارم، اما فکر میکنم در ایران تلاشی که برای حذف مثلا بی.بی.سی فارسی یا پارازیت میشود، برای حذف شبکههای مستهجن ماهوارهای نمیشود. هر چند اخبار نیاز مهم انسان امروز است، اما واقعیت این است که از زاویه دید گوینده عنوان میشوند و روایت خبر از هر زاویهای تاثیر متفاوتی دارد. مثالی میزنم:
در خیابانی تصادف و کسی مجروح شده است. افراد مختلف به اشکال گوناگونی این خبر را نقل میکنند. فرض کنید راننده میگوید: «طرف خودش را جلوی ماشین انداخت. او قصد خودکشی داشت.»
شاهد ماجرا میگوید: «من ناگهان صدای ترمزی را شنیدم و دیدم که یک نفر روی زمین افتاد. راننده قصد فرار داشت که به سمتش دویدم.»
مجروح میگوید: «راننده از چراغ قرمز رد شد. عجله داشت. انگار از چیزی فرار میکرد.»
و رانندهای که مجروح را سوار کرده بود، میگوید: «مجروح نگذاشت او را به بیمارستان برسانم و چند چهار راه بعد پیاده شد.»
واقعیت چیست؟ آیا اخبار واقعیتها را به ما میگویند یا اخبار دلخواه خود را؟
تقریبا هیچ دولتی با مقاصد خیرخواهانه هزینه نمیکند تا خبری را به گوش ملتش برساند. اخبار در دسترسترین، سادهترین و اثرگذارترین برنامههای تلویزیونی هستند که بهسادگی تولید می شوند، اما برای پوشش جهانی باید هزینه زیادی صرف شود. اخبار بیشترین بار پیام را بر دوش میکشند و میتوانند بهسرعت جوامع را دچار تنش کنند و به همین دلیل از مهمترین ابزار قدرت محسوب میشوند.برای اینکه کودتایی موفق شود کافی است شبکه دولتی تلویزیون اشغال شود و یک نفر خود را به استودیوی خبر برساند و اعلام کند که فلانی و فلان مکان سقوط کردند.البته این تاثیر تا زمانی است که تلویزیون به شبکه تعاملی تبدیل نشده باشد