اندر حکایت ماجراهای Free download (دانلود رایگان) و نگاه معامله ای درهنر

عنوان: لزوم نگاه معامله ای در هنر
نویسنده: رضا چهره نگار

در نوشته ای از محمد گذرآبادی نویسنده، پژوهشگر و مترجم عرصه نمایش خواندم: ” بر اساس دیدگاه کلاسیک (همان دیدگاه ارسطویی) در تدوین فیلمنامه ، قهرمان باید برای رسیدن به هدف به تناسب غنا و ارزشمندی هدف تاوان بدهد.”
همیشه دلم میخواست در فیلمی که دنبال می کنم، زندگی کسی را دنبال کنم که از هیچ به همه چیز میرسد. همیشه بهترین حالت برای منِ مخاطب این بود که در این لذت با قهرمان (پروتاگونیست) سهیم باشم. اما بعد که مصداقی مشابه با این تخیل می یافتم، این روند هم برایم ملال آور میشد. نه؛ هنوز چیزی در این معجون کم بود. شاید تعلیق بیشتر.. اما نه. تعلیق معمولا همان ترس از دست دادن است. سال ها گذشت تا ذائقه ام را کشف کنم. شاید بهترین حالت، همان حالت منصفانه باشد. اینکه برای رسیدن به موفقیت و لذت بهایی پرداخت شود. وقتی بابت چیزی بهایی پرداخت نکنی، ارزش آنرا نخواهی دانست.
گاهی در قراردادها، طرح های داده شده به سازمان های دولتی و خصوصی، در مقابل تهیه کنندگان و فیلم سازان یا هر کارفرمایی، به یاد این ضرب المثل خودمانی و میهنی می افتم: “مفت باشه، کوفت باشه.” برای این مفهوم، هیچ مصداقی به این صراحت و وضوح در فرهنگ های مورد جستجویم نیافتم. بعید هم میدانم به این صراحت بشود ضرب المثل یا جمله قصاری راجع به اهمیت و لذت “دریافتِ بی پرداخت” بتوان پیدا کرد یا ساخت. آنچه امروز حس می کنم آن است که این مفهوم لطمه های بسیاری به پیکره ی جامعه ی من زده است.
مصداقی مهم در این رابطه در فضاهای مجازی وجود دارد که حریم را از هم میهنان من ربوده است. پنداری که در آن ردی از عدالت و معامله ی دوسویه نیست. دیدگاهی که میگوید سود در “دریافت بی پرداخت” است ، و این مهم امنیت و حریم ایشان را مخدوش کرده است. ماها گاهی فکر می کنیم کسی وظیفه دارد بی جیره و مواجب امکاناتی را در اختیارمان  قرار دهد. ما فکر نمی کنیم به اینکه طرف مقابل ما از این خدمات بناست چه دریافتی داشته باشد. ما فکر نمی کنیم به اینکه رسالتی یکسویه وجود ندارد و کسی قرار نیست مسئولِ بی مواجب باشد. ما در فضاهای مجازی میخوانیم:
Free download
آنگاه “آزاد” را “مفت” ترجمه و تلقی می کنیم و بلافاصله مفت یا همان کوفت را دریافت کرده، بلافاصله از آن استفاده می کنیم. بی اینکه اسنادی که با آنها موافقت کرده ایم را کامل بخوانیم. اصلا انتخاب واژه ی “بعدی” یا تایید، گویی جزو فرایند نصب به حساب می آید که هم میهنان ما بلافاصله نرم افزار ها و سرگرمی های مجازی را نصب و از آنها استفاده می کنند. آنها نمیدانند که به ازای استفاده از خدمات یک شرکت، چه به او ارائه می کنند. آنها نمیدانند که دارند اطلاعات شخصی خود را مفت و مجانی در اختیار این شرکت ها قرار میدهند. اطلاعاتی که شناخت آنها از ما را بیشتر از شناخت عزیزانمان از ما خواهد کرد. این است که در آنسوی دنیا ناگهان کسانی پیدا میشوند که ما را بیشتر از خودمان می شناسند و پیش بینی می کنند.
القصه در عرصه ی هنر و زیبایی شناسی نیز این دیدگاه یکطرفه کامل مشاهده است. مصداق هایی که در معماری به این ترتیب نمود می یابد:
در معماری و طراحی فضاها همه چیز بده بستان است. مثلا در سیرکولاسیون و تعریف مسیرهای حرکتی این معامله وجود دارد: ” به همان اندازه که کاربر یا مخاطب را در مسیری مستقیم پیش ببری، باید چیز بیشتری به او بدهی. ” یعنی مثلا مخاطب پس از پیش روی در یک فضای گرم و خشک به سبزی میرسد. کمی که جلوتر میرود، سایه ای دلچسب برای نشستن هم بدان اضافه میشود و برای رسیدن به آب باید چند پله هم بالا برود. لذا در این سلسله مراتب، آب بالاترین ارزش را می یابد، چون مخاطب و کاربر برای رسیدن به آن باید مسیر بیشتری طی کند.
در ادبیات و هنرهای تجسمی نیز فقدان نگاه دوسویه (فقدان نگاه معامله ای) گاهی مشهود است و گاهی لطمه هایی میزند. چه بسیارند هنرمندانی که کتابی چاپ می کنند و مخاطبی نمی یابند. اما آنها مخاطب را نادان میخوانند و مثلا میگویند: ” هنر من هنر ناب است. هنر مفهومی است و مخاطب عام آنرا نمیفهمد. مخاطب عام تنها قصه ی هیجان انگیز میخواهد. جاذبه های جنسی و خشونت میخواهد. اما من این دغدغه ها را ندارم و میخواهم مفهومی ناب به جای این جاذبه ها بدو بدهم.” این همان دیدگاه خودخواهانه و نگاه یکسویه است که بسیاری از اهالی هنر دارند. رابرت مک کی میگوید: ” بدون یک قصه ی خوب هرگز نمیتوان داستان خوب یا نمایشنامه یا فیلمنامه ی خوب داشت.” آری. مخاطب هرگز وظیفه ای یکسویه ندارد که رنج بکشد و آنچه تنها نویسنده و مولف اراده می کند بابت این رنج بدو بدهد. خیر. هنرمند نیز برای عرضه ی اثر خود باید بر اساس تقاضای مخاطب عرضه کند. در غیر این صورت هنر او ماهیت رسانه ای ضعیفی خواهد یافت و در زمان او توفیقی نخواهد داشت. لذا هنرمندان برای عرضه ی آثار خود و تقویت ماهیت رسانه ای آنها، از ابزار هایی همچون تعلیق، تناسب های انسانی، لذایذ انسانی، والایی، هیجان و انرژی و.. استفاده می کنند.
در عرصه ی داستان نویسی سال ها در کشور ما توفیق چندانی در دیالوگ نویسی و شخصیت پردازی ایجاد نشده است. یا اگر اثر موفقی در این رابطه به یادتان آمد، بدانید این اثر همتای زیادی در ادبیات کشور ندارد. دیالوگ نویسی و شخصیت پردازی ( پولیفونی یا چندروایتی بودن) نیازمند این است که مؤلف اهل معامله ای منصفانه باشد و نگاهی یکسویه نداشته باشد. در غیر این صورت دچار تک صدایی خواهیم شد. چه بسیارند داستان ها، نمایشنامه ها و فیلمنامه هایی که در کشور ما خلق شده اند و در هر یک از آنها نویسنده به جای یکی از شخصیت ها زندگی کرده و حرف زده و باقی شخصیت ها را می توان با یک جارو و خاک انداز و چوب لباسی یا یک سطل زباله جایگزین نمود و از کیفیت داستان کاسته نشود.
اما اکنون میخواهم ملموس تر از قبل به این آسیب ها نگاه کنم:
این روزها سازمان های مختلف با اهرم های قدرتی که در دست دارند، و با استفاده از شرایط سخت و بیکاری اهل هنر برای رسیدن به طرح ها و ایده های مفت و مجانی اقدام به برگزاری مسابقات بی برنده یا فراخوان های بیهوده می کنند. آنها گاهی وقت ها به هنرمندانی که طرحی دارند امیدواری بیهوده می دهند و آنها را وادار به کار می کنند و از آنها ایده ی مفت می گیرند و دست آخر می گویند: متأسفانه چنین برنامه ای نداریم. آنها از اهرم های موجود استفاده می کنند و بدون ریسک و بهایی که پرداخت کنند خود را در میان ایده های مفت و جانی هنرمندان می بینند و یکی را انتخاب می کنند. برخی از هنرمندان نیز این روزها برای خود حقی قائل نمی شوند و به این وضع عادت کرده اند. برای تلخ تر نشدن مقاله دیگر از سوء استفاده و انتخاب طرح های ممتاز و سوء استفاده از آنها به نام خودشان بیش از یک جمله نمی گویم.
القصه هر یک از ما نیازمند تغییرات بنیادینی در ذهنمان، دیدگاهمان و زندگیمان هستیم. آنچه به ما هشدار می دهد:
لازم است به زندگی به چشم معامله ای دوسویه نگاه کنیم.
لازم است بدانیم معامله ی سودمند برای یک طرف لزوما معامله ای که که در آن طرف مقابل متضرر می شود نیست.
با امید به زندگی چند روایتی، هنر چندروایتی و اذهان چندروایتی

ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

85 − 78 =