اسماعیل کوشان پدر سینمای ایران بود یا پدر سینمای ایران را درآورد؟!

اسماعیل کوشان پدر سینمای ایران بود یا پدر سینمای ایران را درآورد؟! | نیما حسنی نسب| سرزمین هنر| بخش سینما |

هنوز پس از گذشت چند دهه از روزگار فعالیت این چهره مهم و کلیدی، جواب قطعی و‌ مشخصی وجود ندارد. تاریخ سینمای ایران به نقش جدی کوشان در شکل‌گیری و حرکت صنعت سینما و پایمردی و تلاش برای شکل‌دهی نظام تولید فیلم مهر تایید می‌زند و این منزلتِ آغازگری باعث می‌شود نام او – صرف‌نظر از ارزش‌گذاری کیفی تولیدات – ماندگار شود.

هوش اقتصادی و شَمِّ تجاری او و تلقی درست و آینده‌نگرانه‌ از پول‌ساز بودن فیلم‌سازی در ایران احتمالاً بیش از عشق و علاقه‌ به سینما انگیزه‌ی تلاش‌هایش بود. با این‌حال هرگز نمی‌شود کسی را برای تلاشِ معاش نکوهش کرد.

کوشان و کسب و کار صنعتی خانوادگی

کاسب حبیب خداست و دکتر اسماعیل کوشان هم ادعایی بیش از گرداندن یک تجارت و کسب‌کار صنعتی خانوادگی و تعاونی براساس تزهای اقتصادی که در آن خبره بود نداشت.

طبعاً از نویسنده کتاب «نگاهی به اقتصاد ایران» توقعی جز این رویکرد نمی‌رفت و در تحلیل و توضیح محصولات هم چیزی جز سود و زیان ملاک و‌ معیار قضاوت نبود.
با رجوع به سوابق علی دریابیگی می‌شود یقین داشت که دکتر کوشان مؤلف و مغز متفکر اولین تولید ناطق داخلی سینمای ایران است («طوفان زندگی» با فیلم‌برداری و تدوین و تهیه‌کنندگی او ساخته شد) و درک و تلقی به‌روزش از نظام تولید صنعتی و به‌کارگیری علم و استفاده از تکنوکرات‌ها، چرخ سینما را در کشور راه انداخت.

انحلال زودهنگام «میترا فیلم» و تاسیس «پارس‌فیلم» نقطه اصلی عزیمت کوشان به سوی تولید ملی بود و با فیلم «زندانی امیر» و درج نامش در مقام نویسندگی، کارگردانی، فیلم‌برداری، تدوین و تهیه‌کنندگی، همه‌فن حریفی خود را به رخ کشید.

او از ۱۳۲۷ تا ۱۳۵۰ با کارگردانی سی فیلم و تهیه‌کنندگی حدود صد فیلم به رکوردی افسانه‌ای در سینمای بومی دست یافت…

ایجاد کمپانی به جای سینمای حجره ای

با وجود تمام این تلاش‌های متنوع و پرکاری عجیب، با کوشش‌ و جدیت برای پایه‌ریزی نظام تولید و ایجاد کمپانی در دل سینمای حجره‌ای ایران، با انتشار نشریه و با فعالیت صنفی و سندیکایی در نهایت انگار همیشه «یک هالیوودی در سرزمین پارس» باقی ماند. و کیفیت پایین و‌ وضعیت هجوآمیز و پارودیکِ اغلب ساخته‌هایش در مقایسه با آثار هالیوودی، تراژدی کوشش‌های جاه‌طلبانه‌ی یک شهروند جهان‌سومی در رقابتی نابرابر بود.

متأسفانه دکتر کوشان همیشه در محافل فرهنگی و نوشته‌های سینمایی برای ساخته‌ها و کوشش‌هایش فحش خورد و مضحکه و تحقیر شد، ولی خوشبختانه همیشه در مقام یک «صنعت‌گر»ِ موفق از کارش دفاع کرد، نه به عنوان یک «هنرمند»ِ ناکام…

*بخشی از یک مطلب بلند درباره‌ی دکتر اسماعیل کوشان

منبع: اینستاگرام نیما حسنی نسب