آموزش داستان نویسی – ادبیات کارآگاهی قسمت دوم

آموزش ادبیات کاراگاهی – قسمت دوم

عناصر کلیدی طرح (plot) یک داستان کاراگاهی

نوید فرخی/نویسنده و مترجم/پژوهشگر ژانر کاراگاهی و علمی تخیلی

درقسمت اول آموزش ادبیات کارآگاهی گفتیم کاراگاه ها شخصیت های اصلی ژانر کاراگاهی هستند و به چهار دسته اصلی تقسیم می شوند. کارآگاه آماتور، کارآگاه خصوصی ،کارآگاه پلس و متخصصین امور جنائی . در این بخش به معرفی عناصر کلیدی طرح می پردازیم

ادبیات کاراگاهی به خودی خود زیرشاخه ای از ژانر جنایی و معمایی است. بنابراین لزوما باید در یک داستان کاراگاهی، معما و مسائل مرتبط با جرم و جنایت به وقوع بپیوندد. در هسته یک داستان کاراگاهی باید از عناصری استفاده برد که وابستگی موجود میان حوادث داستان را به طور عقلانی تنظیم و متصل ‌کند. به عبارت دیگر، حوادث و وقایع داستان باید به هم ارتباط منطقی داشته باشند.

شایع ترین زیرشاخه ی داستان کاراگاهی را whodunit می نامند که شکل فشرده ی “who done it؟” یا “چه کسی این کار را انجام داده” است. در این زیرشاخه ادبی از ابتدا تا انتهای داستان در جستجوی کسی هستیم که مرتکب جنایت شده. این زیرشاخه در دوران طلایی داستان های کاراگاهی به اوج خود رسید. در این دوره بسیاری از ادبا حتی اگه نه به صورت حرفه ای، شانس خود را در این ژانر امتحان کردند. به غیر از هرکول پوارو و خانم مارپل ، لرد پیتر ویمسی مخلوق دوروسی ال سایرز، و وان داین مخلوق فیلو ونس، و پدر براون مخلوق گیلبرت چسترتون، منتقد نامی انگلیس، نیز در این دوره مشهور شدند. پدر براون کشیشی است که معمولا به طور تصادفی در صحنه های جنایت قرار می گیرد و بدون آنکه تحقیق یا بازجویی کند تنها با مشاهده و شنود دقیق با نوع نگاهی کاملا متفاوت از دیگران معما را حل کند.

در whodunit تجربیات کاراگاه با خواننده به اشتراک گذاشته می شود. خواننده باید با خواندن داستان ترغیب شود تلاش کند مجرم را براساس سرنخ هایی که نویسنده در داستان ارائه داده، شناسایی کند و معما حل کند. اینکه خواننده در چنین موقعیتی درگیر می شود یا خیر به هنر نویسنده بستگی دارد. در زیرشاخه دیگر، داستان های کاراگاهی برعکس، خوانندگان از همان ابتدا شاهد جنایت اند و هویت مجرم برای شان آشکار می شود، و عملا در باقی داستان کشمکش های کاراگاه برای دستگیری جنایتکار و برقراری عدالت تمرکز می شود.

در سال های بعد از دوران طلایی، معمایی و غیرممکن ترین داستان های کارگاهی توسط جان دیکسون کار نوشته شد. جان دیکسون کار را  به نام استاد سبک معما در اتاق از تو قفل شده یا “locked room mystery” می شناسند. در این سبک جنایت به گونه ای رخ می دهد که گویی قتل توسط عوامل انسانی صورت نگرفته. به عنوان مثال فردی به قتل می رسد در حالی که اتاق از تو قفل بوده و پنجره ها بسته است. از نمونه های بارز این نوع داستان، ماجرای خانه ی خالی اثر سر آرتور کانن دویل است. هنر جان دیکسون کار باعث شد تا وراث دویل اجازه ی نوشتن داستان های جدید شرلوک هولمز را به او بدهند. کتاب شاهکارهای شرلوک هولمز به قلم جان دیکسون کار و آدریان کانن دویل(پسر آرتور کانن دویل) نوشته شده است. گونه های دیگری نیز وجود دارد که شرح شان از حوصله این یادداشت خارج است.

در نوشتن داستان کاراگاهی باید عناصر کلیدی طرح یا دست کم تعدادی از عناصر زیر را در داستان گنجاند:

• ارتکاب جرم

• همکاری یا انجام جنایت توسط یک نفر از افراد معتمدین داستان(Inside job)

• گمراه کردن خواننده

• یک کاراگاه با تجربه و شناخته شده

• اشتباه نیروی پلیس محلی

• بازجویی های هدفمند کاراگاهی

• تعدادی مظنونین نادرست

• وقوع جنایت به گونه ای غیرقابل توجیه(locked room mystery)

• بازسازی جنایت

• یک پیچ و تاب نهایی در داستان

ارزش هر کدام از عناصر فوق به عنوان عناصر کلیدی طرح در زیرشاخه های مختلف، متغیر است. اما برای مثال وجود یک کاراگاه، در ادبیات کارگاهی الزامی است و نوشتن یک اثر کاراگاهی، بدون حضور کاراگاه به صورت بدیهی امکان پذیر نیست. با اینحال بیشتر عناصر بستگی به فضای داستان مان دارند. اگر داستان متکی بر شوک پایانی است، بازسازی جنایت نباید در همان ابتدا صورت گیرد، و گمراه کردن خواننده ضروری است. در حالت دیگر، اگر داستان متکی بر برقراری عدالت است، بجای شوک نهایی باید بر روی پیچ و تاب نهایی داستان مثل تعقیب و گریز متمرکز شد. ضرب المثلی قدیمی می گوید برای پیشرفت روی شانه های همدیگر بایستید. در نوشتن داستان، ابتدا باید داستان های زیادی را خواند. منظور مطلقا این نیست که از سناریوی آن نویسندگان تقلید کنیم، بلکه تاکید بر شناخت انواع داستان ها خصوصا مشهورترین آنهاست. افراد دیگری سال ها پیش مسیرها را برای مان افتتاح کرده اند، و ما می توانیم با شناخت صحیح این مسیرها، مانند پازلی، قطعات را در جای درست شان بگذاریم. دراین مسیر عناصر کلیدی طرح نقش مهمی ایفا می کنند.