یادی از پرآوازه ترین خطیب رادیو :دانشمند محترم حسینعلی راشد

«حسینعلی راشد »در دوم تیرماه ۱۲۸۴در تربت حیدریه دیده به جهان گشود.در ۱۶ سالگی همراه پدرش  «ملا عباس تربتی» به مشهد عزیمت کرد و مشغول تحصیل دروس حوزوی گردید سپس برای ادامهٔ تحصیل به  نجف اشرف عریمت کرد و نزد اساتید آن حوزه مانند میرزاحسین نائینی و سید ابوالحسن اصفهانی تحصیل کرد و پس از توقف کوتاهی در تهران و قم عازم شیراز شد و در آنجا مجالس وعظ و خطابه داشت. پس از مدتی، عازم اصفهان گردید و در آن شهر به علت سخنرانی‌های ضد سلطنت رضا شاه، در حدود ۷ ماه زندانی گردید. پس از آزادی از زندان، تهران را برای ادامهٔ زندگی انتخاب نمود.او نماینده دورهٔ هفدهم مجلس شورای ملی بود و از حامیان مرحوم دکتر محمد مصدق به شمار می رفت و نطق پیش از دستور وی در قضایای قیام ۳۰ تیر  جنجالی در مجلس به راه انداخت.وی در دانشکدهٔ معارف اسلامی دانشگاه تهران ومدرسه سپهسالار (مدرسهٔ عالی شهید مطهری) به تدریس مشغول بود.اما عمده شهرتش به خاطر حضور پرثمرش در رادیو بوده است. وی از سال ۱۳۲۰تا ۱۳۵۷ در  رادیو ایران به سخنرانی‌های مذهبی می‌پرداخت. این سخنرانی‌ها طولانی‌ترین برنامهٔ مذهبی ادامه‌دار از ابتدای تأسیس رادیو ایران بوده است و بخش‌هایی از آن در ۱۶ جلد به چاپ رسیده است.اودر هفتم آبان ۱۳۵۹ درتهران بدرود حیات گفت.

یادی از پرآوازه ترین خطیب رادیو :

دانشمند محترم حسینعلی راشد( ۱۳۵۹-۱۲۸۴)

به مناسبت سالروز رادیو

ناصرعابدینی

بسیاری از علاقمندان به موضوعات و مسائل دینی که دراردیبهشت ۱۳۹۵ عمری بیش از ۵۰ سال دارند ،هنوز ایامی را از چند دهه پیش به یاد می آورند که در ساعت ۸ شب پنجشنبه ها از رادیو ، صدای آشنایی را مهمان خانه های خود می کردند و مشتاقانه به آن گوش می سپردند : سخنرانی حسینعلی راشد که گوینده رادیو ، هر نوبت در معرفی اش از او با عنوان ” دانشمند محترم ” یاد می کرد .

مرحوم حسینعلی راشد ( ۱۳۵۹-۱۲۸۴) بسیار ساده و روان سخن می گفت و دلسوزانه به آنچه در رادیوی آن روزگاران امکان گفتنش در باره معضلات فکری و اخلاقی و اجتماعی جامعه خود از منظر دین بود می پرداخت . او از فنون سخنوری به خوبی آگاه بود و عمق دانش دینی اش را با مطالعات گسترده و متنوع حفظ می کرد و نهایت انصاف و ادب را هنگام سخنرانی داشت .

سلسله سخنرانی های دینی مرحوم راشد از سال ۱۳۲۰خورشیدی بر اساس دعوت رادیو ایران از وی آغاز شد و خیلی زود مورد توجه اقشار مختاف مردم قرار گرفت به گونه ای که متن سخنرانی های ایشان به طور مرتب در جراید کشور چاپ می شد . بعدها مجموعه سخنرانی های مرحوم راشد در مجموعه ای ۱۶ جلدی منتشر شد که مورد استقبال کم نظیری قرار گرفت . او پیش از آمدن به رادیو کتاب محققانه ای با عنوان  ” دو فیلسوف شرق و غرب ” نگاشت که در آن به بررسی و مقایسه افکار ملاصدرا و اینشتین پرداخته بود .

استاد دکتر سید جعفر شهیدی (۱۳۸۶ – ۱۲۹۷ ) رییس موسسه لغت نامه دهخدا و استاد دانشگاه تهران از جمله شخصیت های بود که از نزدیک با مرحوم راشد آشنایی داشت . دکتر شهیدی در سال ۱۳۲۶ خورشیدی با وی در نجف اشرف آشنا شد و بعدها به طور مرتب نزیک به ۳۳ سال با ایشان مراودت داشت و هفته ای یک یا دو بار نزد او می رفت. تا یک روز مانده به درگذشت آن مرحوم نیز این مراوده را حفظ کرد .

دکتر شهیدی در توصیف شخصیت اخلاقی وی می گوید : ” مرحوم راشد به هرچه می گفت معتقد بود و به آن  عمل می کرد . از دنیا به حداقل زندگی قناعت می کرد و حتی زمانی که می توانست به مال و منالی برسد از آن صرف نظر می کرد و … اگر آقای راشد یک جواب آری و یا سری برای ثروتمندان و رجال درباری تکان می دادند و موافقت می کردند در مجالس ختم و روضه خوانی آنان منبر بروند خانه ها برایشان آماده می کردند …آن مرحوم خدا را بیش از آسایش زندگی دوست داشت ” (شهیدی ، ۱۳۷۶) .

دکتر شهیدی این خصلت ها را مرهون تربیت پدر بزرگوارش بود که مردی بسیار پرهیزکار و مقید بود . ” من حسینعلی راشد که نویسنده این یادداشت ها هستم با برادرم هردو جزو طلاب علوم دینی بودیم و پدر من در تمام در تمام عمر یک شاهی از وجوهی که نزد او می آوردند به ما نداد حتی ما را چنان ترسانده و تربیت کرده بود که واقعا اگر می خواستیم دست به آنها بزنیم خیال می کردیم دست به مار و عقرب می زنیم ” ( راشد ، ۱۳۷۲) .

استاد دکتر محمد خوانساری (۱۳۸۸۸ -۱۳۰۰) استاد برجسته فلسفه و منطق دانشگاه تهران اولین روزهای آشنایی خود را با مرحوم راشد به یاد می آورد که بیش از ۶۰ سال پیش باز می گردد ، هنگامی که آن بزرگوار برای سخنرانی در مسجد سید اصفهان می آید همه مشتاقند تا سخنان این خطیب توانا را از نزدیک بشنوند . دکتر خوانساری در توصیف استقبال مردم از مرحوم راشد چنین یاد می کند : ” خطابه های این بزگوار در مسجد اصفهان با سخنانی که از رادیو می شنیدیم قابل مقایسه نبود . تمام فضای مسجد حتی گلدسته ها و داخل غرفه ها و روی پشت بام از جمعیت موج می زد …فرهنگی ، محصل ، بازاری ، استاد دانشگاه ، همه با دقت و شوق عجیبی به سخنان وی گوش می دادند … حضور ذهن و قدرت بیان و تصویرگری و تجسم مطالب وی برای شنونده وصف نشدنی بود “( خوانساری ، ۱۳۷۶).

از هنگامی که مرحوم راشد از سال ۱۳۲۰ خورشیدی سخنرانی های پنجشنبه شب های خود را در رادیو آغاز کرد با وجود کم بودن رادیو ، بسیاری از مشتاقان سخنان وی به نحوی شنونده آن می شدند . ” … هنوز در زوایای خاطر مانده است که ساعت ۸ روزهای پنجشنبه مردم در کوچه و بازار جلوی قهوه خانه یا مغازه ای که رادیو داشت تجمع می کردند تا سخنان آقای راشد را گوش کنند “( خوانساری ، ۱۳۷۶) .

حجه الاسلام علی دوانی ( ۱۳۸۵ – ۱۳۰۸ ) نیز زمانی را به یاد می آورد که در آبادان ، آوازه مرحوم راشد سبب شده بود تا مردم در پنجشنبه شب ها مشتاقانه منتظر پخش سخنان وی از رادیو باشند ” … به دلیل نداشتن رادیو می رفتیم پشت پنجره خانه هایی که رادیو داشتند تا صحبت های آقای راشد را بشنویم . بس که فصیح ، ساده ، گویا ، و متین سخن می گفت . همه مردم شیفته سخنانش شده بودند ” ( دوانی ، ۱۳۷۶) .

جاذبه سخنان این خطیب توانا فقط به شهرها و دیگر نقاط ایران محددود نبود بلکه به آن سوی مرزها نیز کشیده شده بود . دکتر خوانساری علت جذابیت سخنان مرحوم راشد را چه در ایران و چه در خارج از ایران در قدرت بیان و انتخاب موضوعات متنوع در حوزه های اخلاقی و اجتماعی می داند ، عاملی که سبب شد تا ” مردم ایران و عراق و پاکستان و سایر فارسی زبانان ، دلبسته سخنان وی شوند ” ( خوانساری ، ۱۳۷۶) .

مرحوم استاد سید غلامرضا سعیدی (۱۳۷۶ -۱۲۷۴ ) مترجم  و پژوهشگر مسائل اسلامی نقل می کند “ محمد ظاهر شاه ، پادشاه افغانستان در مجلس حضور داشت و صحبت می کرد وقتی زمان ، به نزدیکی های ساعت ۸ رسید صحبت هایش را نیمه رها کرد و گفت : حالا وقت شنیدن صحبت های آقای راشد است . با اینکه ظاهر شاه سنی مذهب بود . و این از عجایب روزگار است که تاثیر کلام آقای راشد  را در سطحی به این گستردگی نشان می دهد ” ( دوانی ، ۱۳۷۶) .

مرحوم راشد در زندگی شخصی خویش همان گونه رفتار می کرد که در سخنرانی هایش آن گونه توصیه می کرد . او فقط سخنوری برجسته نبود بلکه عمل کننده ای مقید نیز بود . دکتر خوانساری با اشاره به ویزگی های دقیق بودن ، منظم بودن و پاکیزه بودن مرحوم راشد به مقید بودن آن مرحوم به رعایت آداب اجتماعی نیز اشاره می کند : ” می گفت در کوچه آب دهان نیندازید . در زمستان که برف پاک کن ها برای پاروی برف از پشت بام می آمدند ایشان رضایت نمی دادند که برف پشت بام را در کوچه بریزند ”    ( خوانساری ، ۱۳۷۶) .

شاید این محتوا را نیز دوست داشته باشید

حجه الاسلام دوانی نیز به رعایت نظم ونظافت و آداب اجتماعی ، مرحوم راشد اشاره می کند :  ” زمانی که اطو زدن را فرنگی مآبی به حساب می آوردیم ایشان با پیراهن و لباس اطو زده به مجلس می آمد ” ( دوانی ، ۱۳۷۶).

مرحوم راشد سخت به آموختن و آموزش دانش علاقمند بود . او فعالیت آموزشی خود را در سال ۱۳۲۶ همزمان در مدرسه عالی سپهسالار و دانشکده علوم معقول و منقول دانشگاه تهران ( که بعدها دانشکده الهیات نام گرفت ) آغاز کرد . او در این دو مکان آموزشی به تدریس فلسفه ، فقه  و فن خطابه می پرداخت . آن مرحوم در سال ۱۳۴۲ ریاست گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه تهران را عهده دار شد .

تنها بازمانده آن بزرگوار ، فرزند گرامی اش خانم بتول راشد با تشویق های پدر به شغل معلمی رو می کند . او پدر را مسلمانی با صداقت و با ایمان توصیف می کند : ” در پاکی و پاکیزگی نظیر نداشت . در قول وعمل همواره جانب تقوا و درستی و امانت را رعایت می کرد و بی اندازه راستگو بود ”  ( بتول راشد ، ۳۷۱ ) .

هنگامی که مرحوم راشد برای معالجه پزشکی به خارج از کشور می رود ، استاد مرتضی مطهری که از دانشجویان ممتاز دوره دکترای وی بود به جای ایشان به سخنرانی در اردیو می پردازد .

حجه الاسلام سید محمود دعایی ( مدیر مسئول روزنامه و موسسه اطلاعات ) در مصاحبه ای در شبکه سراسری رادیو ( ۲۰/۱۲/۱۳۷۲ ) به خاطره ای از اوایل پیروزی انقلاب اشاره کرده ، از توصیه مرحوم مطهری درباره مرحوم راشد چنین یاد می کند : ” همان ایام که رادیو فتح شده بود و در اختیار انقلاب قرار گرفته بود ( استاد مطهری ) اصرار داشتند که شما از آقای راشد دعوت کنید به سخنرانی های شب های جمعه شان ادامه بدهند . من همانجا فهمیدم که مرحوم استاد مطهری یکی از شیفتگان و مریدان مرحو آقای راشد بوده ، قدر و منزلت آن بزرگوار را می دانست ” .که البته شرایط برای ادامه سخنرانی ها فراهم نشد .

دکتر مهدی محقق ، استاد دانشگاه تهران  و مدیر موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران – دانشگاه مک گیل کانادا ، درباره مرحوم راشد می نویسد : “ او در پیشبرد معنویت در جامعه ایرانی به ویژه در میانجوانان و دانشجویان سهم بسزایی داشت . دکتر محقق در ادامه درباه شاگردی در نزدمرحوم راشد می گوید : ” وقتی دوره دکترای دانشکده معقول ومنقول در سال ۱۳۳۴ افتتاح گردید من و شماری ازجمله  مرحوم شیخ ابراهیم آیتی بیرجندی و حسن ملکشاهی و عباس مهاجرانی و علینقی منزوی و سید علی موسوی بهبهانی و علیرضا فیض و سید جعفر سجادی در درس ملاصدراکه آن مرحوم تدریس می کرد حاضر می شدیم ” ( محقق ، ۱۳۸۱) .

مرحوم راشد نزدیک به ۳۷ سال در رادیو سخنرانی کرد و در هر نوبت بسیار عالمانه ، محققانه و متعهدانه به ادای وظیفه دینی خود در تبیین و توضیح مسائل دینی مختلف و بسیاری از رخدادهای مهم تاریخ اسلام از جمله به واقعه عاشورا از ابعاد گوناگون پرداخت . هم اکنون مجموعه سخنرانی های این استاد و دانشمند پرتلاش و پرهیزکار که اغلب از آنها به صورت کتاب نیز به یادگار مانده است بخشی از تاریخچه رادیوی ماست . در دهه های چهل و پنجاه خورشیدی بسیاری از سخنرانی های مرحوم راشد به وسیله انتشارات محمدی در تهران ، درمجموعه ای در حدود بیست جلد چاپ و منتشر شد . آخرین مجموعه سخنرانی های مرحوم راشد که در سال ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۷ خورشیدی از رادیو پخش شد به صورت یک مجلد در سال ۱۳۸۱ بوسیله موسسه ( روزنامه ) اطلاعات چاپ و منتشر گردید . همچنین مجموعه سخنرانی ایشان از سال ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ در هفت جلد توسط پارس کتاب  در سال ۱۳۹۰ چاپ و منتشر شد .دکتر مهدی محقق در باره اثر تک جلدی سخنان راشد مرحوم راشد  (که در سال ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۷ خورشیدی از رادیو پخش شد ) می گوید : ” این مجموعه مشتمل بر یک دوره خداشناسی و جهان شناسی و انسان شناسی است که راشد آن را برای پی ریزی مدینه فاضله ای که او همیشه در آرزوی آن بود بر مردم این کشور عرضه داشت”  ( محقق ، ۱۳۸۱ ) . همین نکته دکتر مهدی محقق را خیلی وسیع تر درباره ۳۷ سال تلاش بی وقفه مرحوم راشد می توان تعمیم داد .

در یک دهه گذشته شبکه های رادیویی از جمله رادیوایران و رادیو فرهنگ به پخش مجدد سخنان این خطیب نام آور همت کرده اند .

هنوز بعد از گذشت چندین دهه هنگامی که به سخنان ” دانشمند محترم حسینعلی راشد ” از رادیو گوش  می کنم ، با وجود تحولات اجتماعی ، سیاسی ، علمی و فرهنگی خرد و کلان در ایران و جهان رخ داده ، باز سخنانش و پند و اندرزهایش و تبیین و توضیحاتش را دلنشین می یابم . هنوز هم می توان از آن حکیم خراسانی بسیار آموخت .

یادش گرامی باد و روانش شاد!

منابع

  • جوادیان ، مسعود : به یاد او که معلم اخلاق بود ، روزنامه همشهری ( ۹ آبان ۱۳۷۶)
  • راشد ، حسینعلی ( ۱۳۷۲) به اهتمام جلال رفیع ، فضیلت های فراموش شده ، تهران : انتشارات اطلاعات
  • روزنامه اطلاعات ( ۶ آبان ۱۳۷۱) فضیلت مجسم از نگاه دیگران : شماره ۱۴۱۳
  • روزنامه اطلاعات ( ۶ آبان ۱۳۷۱) فضیلت مجسم از نگاه دیگران : شماره ۱۴۱۳

rashed

مرحوم حجت الاسلام و المسلمین شیخ حسینعلی راشد

درحال سخنرانی برای مردم درمیدان بهارستان تهران : ۳۰تیر ۱۳۳۱


توضیح ضروری:این نوشته پیش از این در دو مجله تخصصی رادیو  به شرح ذیل منتشر شده است و امسال به مناسبت سالگرد تأسیس رادیو از سوی محقق ارجمند جناب آقای ناصرعابدینی برای بازنشر در اختیار هنرلند قرار گرفت که از ایشان متشکریم.

 ( نشریه صدای ماندگار : شماره پنجم / اردیبهشت ماه ۱۳۸۴ / نشر جشنواره رادیو)

( نشر دوباره در مجله رادیو / شماره ۵۲ /سال نهم /آبان ۱۳۸۹ )

ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

55 − = 53