حسن نامور متولد خرداد ماه ۱۳۴۹ در تهران، استاد دانشکده هنر و یکی از با سابقه ترین کارشناسان عرصه صدا ، تصویر و رسانه و مولف چندین عنوان کتاب و مقاله علمی در رشته های مختلف سینما و تلویزیون است. وی همچنین در زمینه تهیه کنندگی و کارگردانی فیلم های کوتاه و مستند نیز فعالیت دارد. از همین رو گفت و گویی با ایشان داشته ایم که شما را به آن دعوت می کنیم.
کمی درباره خودتان بگویید و اینکه چگونه به مستند و فیلم کوتاه علاقه‌مند شدید؟
بنده متولد تهران و اصالتم به شهر طالقان برمی گردد. لذا با تردد به این منطقه زیبا و بی نظیر و دیدن طبیعت ومردم دوست داشتنی آن و شنیدن قصه ها و غصه های آنها از کودکی در من شوق بازگویی و نمایش آن را ایجاد کرد. وجود شبیه خوانان(تعزیه خوانان) به نام و دیدن هنر این بزرگان نیز مزید علتی بود در رغبت من در عرصه هنر.
از دوران کودکی به فیلم مستند و فیلم کوتاه علاقه داشتم، در دوران دبیرستان درباره صنعت سینما و هنر مستندسازی و ساخت فیلم کوتاه کتاب‌های زیادی را مطالعه می‌کردم .پس از اخذ دیپلم از یک از بهترین مدارس تهران ( هدف شماره ۱) در پی جو موجود به ادامه تحصیل در رشته الکترونیک و اخذ مدرک مهندسی نمودم.اما در همین دوره با شرکت در تاتر های دانشگاه و کلاسهای فوق برنامه با صدا و تصویر بیشتر انس گرفتم. پس از آن از توفیقی شد که از دانشگاه صدا و سیما و دانشگاه تهران در حوزه رسانه در مقاطع بالاتر کسب علم نمایم. در کنار بیست سال کار صدا و تصویر و تدریس در دانشگاه و سفرهای متعدد به اقصا نقاط دنیا و دیدن فرهنگ ها و تفاوت های موجود در فرهنگ ها برآن شدم که برای بازگو کردن دغدغه های درونی ام اقدام به تهیه فیلم های کوتاه و مستند کنم.
به طور جدی فعالیت هنری را از دهه هفتاد شروع کردم، و این که چگونه علاقه مند به فیلمسازی شدم را بیشتر در عشق به دیدن می دانم، همیشه در دیدن کنجکاو بودم و به راحتی از موضوعات و حوادثی که شاهدش بودم چشم نمی‌بستم در واقع مردم تقریباً همیشه می خواهند داستان های خود را تعریف کنند ، و فقط کافی است یک شنونده زیرکی باشید تا بتوانید آنها را به تصویر درآورید.
یک مستندساز در مسیر تولید فیلم با چه مشکلاتی ممکن است مواجه شود؟
صرف نظر از کمبود امکانات و فضای مناسب کاری ، بازسازی و یا بتصویر کشیدن یک رخداد در لحظه بسیار دشوار می باشد.
یک مستند ساز باتمام وجود میداند جه میخواهد بسازد اما در مرحله عمل این طبیعت و شرایط زمان و مکان است که ممکن است او را به سمت دیگری سوق دهد و تنش بین تفکر و اعتقاد اولیه مستند ساز و حقیقت شرایط خود یکی از سخت ترین شرایط برای مستند ساز می باشد. در تولید مستند بازیگران شما حرفه ای نیستند و فرامین و اصول هنری را نمی دانند و تنها به کاری که به آن عادت دارند میتوانند بپردازند. لذا مستند ساز باید شابلون ذهنی خودش را براین شرایط طوری تطبیق دهد بطوریکه هم از رویاها و اهدافش دور نشود و هم بیان کننده حقیقت ماجرا باشد. به نظر من هرگز از تعقیب رویاهای خودمان نباید بترسیم بلکه باید شرایط را به تحقق رویا هایمان نزدیک کنیم.
در ساخت فیلم‌های کوتاه و مستند چه اهدافی را بیشتر دنبال می‌کنید؟
فیلم کوتاه نوعی تولید فیلم است که تلاش می کند تا در کوتاه مدت به موضوعی که در آن می پردازد دست یابد و بنابراین ساختار آن را به طرز چشمگیری از بین می برد. همان گونه که قبلا بیان کردم سعی کرده ام با دیدن فرهنگ ها و آداب و سنن مردم ها در کنار گرفتن انرژی از طبیعت بکر ، علاوه بربیان مسائل اجتماعی که جوانان با آن درگیر هستند به نقش طبیعت در رفتار و کردار انسان نیز بپردازم. آوازها و نقش و نگارهای موجود در صنایع دستی هر منطقه که الهامی است از طبیعت همان منطقه در دستور کار دارم و مستندسازی می کنم.
یک فیلم ساز باید بداند که رسالت هنر را در موارد و مسائلی که از دید دیگران پنهان است را با نگاه ظریف آشکار و بازگو کند و باعث ارتقاع فهم و آگاهی مردم از ناگفته ها و نادیده ها و برخی از مسائل زیر پوست جامعه بشری شود. هرچقدر از طبیعت دورتر شویم به مسائلی میرسیم که در آن رفتارها و منش های مکانیکی بدور از احساس و عشق ظهور پیدا خواهد کرد.لذا زنده نگه داشتن سنن هر منطقه و بیان آن به جامعه از اهداف ذهنی من است. در یک جمله باید بگویم فیلم کوتاه نیز به همان اندازه فیلم بلند خوب است ، اگر بهتر نباشد: چون تمرکز بر روی یک گوشه کوچک از جهان می تواند حقایق جهانی را آشکار کند
در حال حاضر مشغول چه کارهایی هستید؟
شرایط ایجاد شده در این یکسال گذشته هم از نظر اقتصادی و اجتماعی و هم از نظر چالش بزرگ قرن در رویارویی با یک پاندمی بزرگ به نام کرونا روند طبیعی زندگی هر شخص را دچار تحول کرده است. بطوریکه نمادی از روز قیامت است که انسان ها از یکدیگر دوری می کنند و هر کس به فکر خودش است و پرهیز از دیگران را اصل میداند. من نیز از این قاعده مستثنی نیستم لذا در کنار کار دانشگاهی و تدریس از این فرصت استفاده کردم و مشغول نوشتن کتاب شده ام. البته فرصتی هم پیش آمده تا دست نوشته ها و برنامه هایم را نظم و مدون کنم. منتظرم با فروکش کردن و یا ان شاالله نابودی این ویروس طرح های خودم را در فیلم کوتاه و مستند عملی کنم. طرحی را هم در خصوص کرونا و نقش آن در خانواده دارم که بزودی کلید خواهد خورد.
آینده مستند سازی و فیلم کوتاه را در ایران چگونه ارزیابی می کنید؟
آینده مستند سازی و فیلم کوتاه را بسیار روشن و توانمند می بینم. هم اکنون با وجود جوانان تحصیلکرده و علاقه مندان به حوزه های فیلمسازی ، کمترین اتفاق یا حادثه و یا خبری است که از نگاه تیزبینانه این عزیزان بگذرد و ثبت نشود. نسل امروز به خوبی می داند صدها کانال تلویزیونی و کابلی وجود دارد که مردم را از بدبختی های جهان مطلع می کند. همچنین صدها سازمان غیر انتفاعی با کسری از هزینه فیلم آنها این نیازها را برطرف می کنند. داشته ها و شرایط داخل کشور نسبت به خارج باعث شده که دیدگاه منحصر به فرد فیلمسازان ایرانی در مورد یک مسئله بسیار آنها را متمایز کندو این تنها یک احساس وظیفه ی برای داشتن انگیزه نیست چرا که آنها خوب می دانند سهم شان آنقدرها که فکر می کنند قابل توجه نیست ، درنتیجه ممکن است نسبت به همان موضوعی که روزگاری دلسوزی کرده بودند باعث بالا بردن نفرت و کینه شود. یقین دارم که بزودی شاهد فتح عرصه های بزرگ جهانی فیلم کوتاه توسط جوانان ایرانی باشیم.
در زمینه مستند و فیلم کوتاه آثار کدام یک کارگردانان مطرح ایران و جهان را می پسندید؟
به نظر من هر فیلم کوتاه و مستند که بدور از پوچ گرایی و ترویج فساد باشد می تواند مورد توجه و احترام باشد.چرا که فیلمساز جراعت داشته تا آنرا بسازد.به خوب و بد بودن در ساخت و انتقال مفاهیم کاری ندارم، همین که شروع به بیان یک ایده میشود باید محترم شمرده شود. اما من با احترم به همه اساتید خودم صرفا جهت پاسخ به این سوال نام برخی از آنها را بیان می کنم: در ایران کار اساتیدی همچون آقایان مضطفی فرزانه، مرتضی پایه‌شناس ، مصطفی رزاق‌کریمی ،مجید برزگر، محمد آفریده، امیر نادری ، مریم سپهری ، احمد الستی ، الهام اسدى و…
و در خارج از ایران کارهای آندرآ آرنولد، گیرمو دل‌تورو و آلفونسو کواران فیلمسازان مشهور مکزیکی، جین کمپیون فیلمساز استرالیایی ، الکساندر سوکوروف ، عثمان سمبن آفریقایی و گای مدن کانادای را دنبال کرده ام.
چه توصیه‌ای برای نسل جوان و علاقمند به هنر سینما و ساخت مستند دارید؟
در درجه اول باید به حادثه کوچک هم واکنش داشت و نگاهمان و گوشمان بیشتر در پی دریافت رخدادها باشد. همواره نت برداری از مسائلی که در تردد ها و معاشرت های افراد و قوم ها صورت می گیرد باشیم. همیشه شنوده خوبی برای شنیدن داستان زندگی مردم باشیم.خداوند بیشمار سوژه و سناریو در جهان خلق کرده فقط باید نگاه دقیق تری داشت و آنرا پیدا و بازگو کرد. داشتن روحیات پژوهش در زمینه های مختلف در کنار پرداختن به سوژه‌هایی که کمتر فیلم ساز و یا مستندسازی علاقه به آن نشان می‌دهد میتواند شما را در این عرصه برجسته نماید البته سفر کردن و به نوعی حرکت داشتن و دیدن و لمس کردن موضوعات مختلف از نزدیک خود می تواند به اندازه چندین کتاب به شما درس دهد، در واقع چیزهایی را باید به تصویر کشاند که در کلمات و گفتار نمی توان آنها را بیان کرد. شما هرچقدر از ابعاد یک عشق ( به هر چیزی) بنویسید اثرگذاری و ماندگاری آن از یک نگاه عاشقانه ای که با یک موسیقی مناسب آن در فیلم نشان میدهید کمتر است.
انعکاس شخصیت هنرمند در خروجی آثارش باید هویدا باشد، در واقع می‌بایست با خودمان و آنچه عرضه می کنیم رو راست باشیم، لذا صبور باشیم و عجله نکنیم و نگاهی دقیق و زیبا داشته باشیم. بطور آکادمیک و کلی برای ایجاد یک فیلم کوتاه مستند کوتاه میشود بدینصورت دسته بندی کرد که مراحل زیر را در پیش بگیرند :پس از رسیدن به یک ایده و سوژه ابتدا پیرامون آن تحقیق کنید . باید توجه کنید که در حالی که فیلم های داستانی فیلمنامه دارند ، اما مستندها با طرح کلی زندگی می کنند و می میرند. در حالی که خطوط داستانی مستند اغلب می توانند بسیار روان باشند ، اما یک طرح کلی موثر در طول تولید اساساً یک چراغ هدایت را برای شما فراهم می کند تا انحراف پیدا نکنید. نکته مهم دیگر آنست که صدا در فیلم سازی مستند می تواند چیزی فراتر از مصاحبه یا صداگذاری باشد. صدا می تواند بیننده را در داستان شما غرق کند. طراحی صدا می تواند شما را با شخصیت ها مرتبط کند ، که به روایت یک داستان موثرتر کمک می کند.
