نگاهی به فیلم خروج ساخته ی ابراهیم حاتمی کیا | زحمت ِرحمت

نگاهی به فیلم خروج ساخته ی ابراهیم حاتمی کیا | غلامرضا نوری علا |

با شیوع کرونا و تعطیلی سینماها، برای اولین بار در ایران، فیلم خروج به صورت اینترنتی از یکشنبه ۲۴ فروردین ۱۳۹۹ به صورت آنلاین در حال اکران است.

فیلم خروج ، روایت اعتراض

خروج روایت اعتراض کشاورزانی‌ست که شرکت آب، به اشتباه آب‌شور را به زمین‌های‌ آنها رها کرده و محصول‌شان نابود ‌شده. روستائیان تلاش می‌کنند از طریق مذاکره با دهیار، بخشدار، فرماندار و امام جمعه مشکل‌ را حل کنند که نمی‌شود.

تصمیم می‌گیرند موضوع را با رئیس‌جمهور در میان بگذارند. به‌همین منظور با تراکتور عازم تهران می‌شوند. کاروان، متشکل از چند پیرمرد، یک پیرزن که همگی خانواده شهیداند و جوانی آنها را همراهی می‌کند که مکانیک تراکتور است. موانعی سر راه‌شان ایجاد می‌شود که اوج و فرود درام را شکل دهد.

قصه خوب شروع می‌شود، فصل نشستن هلی‌کوپتر رییس‌جمهور در مزرعه‌ی پنبه و پراکنده شدن پنبه‌ها در هوا و نهر باریکی از آب‌شور که تبدیل به سیل می‌شود، شروعی خوب برای فیلم حاتمی‌کیاست. اما بیست دقیقه‌ی پایانی فیلم به انسجام و یک‌دستی فیلم خروج لطمه زده است.

کاریکاتور مشاور رییس جمهور

سکانس ملاقات با مشاور رئیس‌جمهور، کاریکاتوری بدشکل، بدقواره و ناچسب است که به کلیت فیلم صدمه وارد کرده است. پایان قصه هم به‌جز اثبات اراده‌ی رحمت، چیزی برای آموختن و عبرت گرفتن ندارد، الا اینکه رحمت برای دولت، زحمت شد.

فیلم خروج قرار بوده‌ست بلندشدن صدای اعتراض و خشم کسانی‌ باشد که از اول تا آغاز خروج همراه بی‌ادعای انقلاب بوده‌اند. در جنگ حضوری فعال داشته‌اند و سی سال پس از جنگ هنوز تبعات‌اش در زندگی خصوصی آنها مشخص است و همچنان شهید می‌شوند اما صدای‌شان شنیده نشده و نمی‌شود.

می‌توان هشدار حاتمی‌کیا در آغاز فیلم که آب‌شور روانه‌ شده به مزارع، تبدیل به سیل می‌شود را سینمایی‌ترین بخش خطابه‌ی خروج دانست.اگر چه حاتمی‌کیا کار با ابزار و ادوات سینمایی را بیشتر از بسیاری از اهالی امروز سینمای ایران می‌داند، اما فیلم‌های‌اش بر اساس “حرف” بنا می‌شود.

به‌همین دلیل تک‌گویی و مونولوگ در فیلم‌های او جایگاه خاصی دارد. حاتمی‌کیا فرم و محتوا را برای بیان عقاید‌اش می‌خواهد، در نتیجه خیلی در قیدوبند قواعد سینمایی و فنی نمی‌ماند، چون او می‌خواهد حرف بزند و مانیفیست صادر کند. در واقع سینما برای حاتمی‌کیا، تریبونی برای صدور بیانیه است. 

بیانیه‌ها و خطابه‌هایی خروج اگر چه هنگام نمایش در جشنواره‌ی فیلم فجر با دست‌زدن‌های مشوقانه‌ی تماشاچی، روبرو ‌شد. اما بعید است که ذهن تماشاچی خروج را بعد از خروج از سینما درگیر کرده باشد.

فرامرز قریبیان واقعا بهترین نقش زندگی‌ بازیگری‌اش را بازی کرد و توانست در اوج با دنیای بازیگری وداع کند. اما دیگر بازی‌ها‌ کلیشه‌ای، تئاتری و در نهایت تلویزیونی‌ است. محمدرضا شریفی‌نیا دم‌دست‌ترین نقش کلیشه‌ای را در فیلم خروج دارد‌.