منوچهر طیاب ، مستند ساز و نویسنده بزرگ ایرانی درگذشت

ریتم مرگ منوچهر طیاب | سید رضا اورنگ | منوچهر طیاب بامداد چهارم شهریورماه ۱۳۹۹، در سن ۸۳ سالگی در بیمارستانی در وین، پس از یک دوره بیماری سخت چشم از جهان فرو بست. سرزمین هنر، ضمن تسلیت به خانواده ایشان و جامعه ی هنری، از خداوند طلب آمرزش و رحمت برای وی دارد.

 

تاریخچه ی مستند سازی در ایران

فیلم های مستند در سینمای ایران همواره حرفه ای تر و مطرح تر از فیلم های داستانی بودند و هستند. مستندسازی همواره چند گام از سینمای داستانی ایران جلوتر بوده و خواهد بود. پیش از آنکه فیلم های داستانی ایران در جهان مطرح شده و جایزه بگیرند، این آثار مستند ایرانی بودند که در سینمای جهان شناخته شدند.

خان‌بابا معتضدی را بی شک باید اولین فردی دانست که ساخت فیلم های مستند را در ایران به صورت حرفه ای آغاز کرد. آثار به جا مانده از این فرد تاثیرگذار در سینمای ایران شاهد این مدعاست. بعدها مستندسازان دیگری راه او را ادامه دادند.

همگان اذعان دارند که دهه ۴۰ بهترین دوران مستندسازی ایران است، زیرا در این برهه فیلمسازانی با سواد، متفکر و خوش ذوق وارد عرصه فیلمسازی شدند و سینمای مستند ایران را متحول کردند. آثاری که در این دهه ساخته شدند، همچنان بهترین فیلم های مستند تاریخ سینمای ایران شناخته می شوند.

فیلمسازان صاحب سبکی مانند خسرو سینایی، احمد فاروقی قاجار، منوچهر طیاب، کامران شیردل، فریدون رهنما و …در این دوران مطرح و به شهرت رسیدند. هر کدام از این فیلمسازان آینه تمام نمای سینمای ایران محسوب می شوند.

 

ارتقا سینمای مستند ایران با منوچهر طیاب

یکی از این فیلمسازان باسواد و متفکر، بی شک منوچهر طیاب است. وی با ساخت مستندهایی که سند تاریخ، فرهنگ و معماری ایران به حساب می آیند، هم سطح سینمای مستند را ارتقا داد و هم تاریخ و فرهنگ غنی ایران زمین را به ایرانیان و بیگانگان نشان داد.

حوزه مستند سازی

دغدغه زنده یاد منوچهر طیاب، فرهنگ و معماری ایران بزرگ بود. برای همین بیشتر عمر گرانمایه خود را صرف ساخت فیلم های مستندی در این باره کرد که هر کدام سند موثقی برای تاریخ، فرهنگ و معماری محسوب می شوند.
«سفال» اولین فیلمی بود که طیاب آن را ساخت و موضوع آن سفال و سفالگری است. این نشان دهنده این است که او با نیت و تفکر پا به عرصه مستندسازی نهاده است. هدف او فقط ساخت فیلم نبوده، بلکه شناساندن تمدن بزرگ ایران به جهان بوده است.

وی از آغاز فیلمسازی تا پایان آن، به نیت و هدف خود وفادار ماند که آثار گرانبهایش گواه صادق آن است.

یکی از مستندهای مطرح منوچهر طیاب،فیلم «ریتم» است که با تنبک نوازی هنرمند یگانه عرصه موسیقی ایران زنده یاد حسین تهرانی ساخته شده است. در این فیلم مستند،صنعت و هنر در یک قاب قرار گرفته اند. این فیلم مورد توجه منتقدان و علاقه مندان قرار گرفت.

آثار مستند منوچهر طیاب، چنان قوی و حرفه ای هستند که درباره هر کدام از آنها می توان کتابی قطور نوشت.

 

نسل تکرار نشدنی مستندسازان ایرانی

او محقق بزرگی بود که بدون تحقیق کامل هرگز پشت دوربین نرفت. این خصلت در نهاد اغلب مستندسازان بزرگ ایران،به خصوص دهه ۴۰ بود. امروز نیز فیلمسازان بزرگ ما بدون تحقیق کامل دوربین خود را روشن نمی کنند، اما متاسفانه تعدادشان بسیار کم است. ای کاش مستندسازان جوان ایرانی، زندگی و آثار بزرگان این عرصه را پیش چشم خود قرار دهند و از روش فیلمسازی آنان سرمشق بگیرند.

شکی وجود ندارد که دیگر مستند سازان بزرگی مانند منوچهر طیاب پا به عرصه سینمای ایران نخواهند گذاشت،زیرا آنان نسلی تکرار نشدنی هستند.جوانان ایرانی باید بسیار تلاش کنند تا بتوانند خود را به گرد پای آنان برسانند.

سینمای ایران مانند جهان در هر دوره احتیاج به تفکر جوان و ابتکار دارد، اما این مهم به دست نمی آید، مگر اینکه نگاهی عمیق به گذشته داشت.
وی فیلمسازی بی حاشیه بود که فقط به فرهنگ ایران فکر می کرد و کاری به مسائل بیرون از سینما و فرهنگ نداشت. اکثر مستندسازان بزرگ نیز چنین بودند و هستند.

 

وفات

سرانجام

 

آثار

مستند

• سفال
• سرامیک
• ریتم
• مسجد جامع اصفهان
• چهلستون
• ایران، سرزمین ادیان
• معماری دوره صفوی
• معماری اسلامی ایران: دوره ایلخانی
• اصفهان هندسه ای در مقیاس انسانی
• سد راه شن
• وانگه روان‌جهان گله کرد
• زاگرس، گاهواره تمدنی کهن
• لرستان، کهن سرزمین قوم کاسیت
• …

فیلم داستانی

• سوزنبان (تنها فیلم داستانی منوچهر طیاب در سال ۱۳۵۰)

کتاب

• همراه باد در دل تنهایی کویر (منتشر شده در ۵ آبان ۱۳۸۱، انتشارات کتاب خورشید)
• دریای پارس (منتشر شده در ۸ اسفند ۱۳۸۵، انتشارات کتاب خورشید)