بدون پرده از سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر

بدون پرده از سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر | حامد مرادیان

تابوهای زرد

اگر چه از طرفی حاشیه سازی ، جنجال و تابوشکنی یکی از محرک های مناسب برای فروش فیلم های جشنواره در نوبت اکران است اما گاهی رفتار متناقض و هیجانی سینماگران می تواند نتیجه عکس داشته باشد . امسال جشنواره فیلم فجر پیش از برگزاری تا انتخاب هیئت داوران ، حضور یا انصراف عوامل سینما و اظهار نظرهای جنجالی ، از حاشیه دار ترین جشنواره های سالهای گذشته بوده است . بعضی از دست اندرکاران فیلمها از حوادث اخیر سیاسی و اجتماعی بهره جستند و بعضی دیگر در فضای مجازی سرمایه گذاری کردند. یکی به اختتامیه نیامد تا دیده شود و دیگری آمد تا حرفش را بزند .

در میان فیلمهای سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر نیز تابوشکنی های متعددی اتفاق افتاد. اگر از نقد مستقیم فیلم “خروج” نسبت به آقای رییس جمهور بگذریم که در چند لانگ شات شمایلی شبیه به “حسن روحانی” داشت فیلمسازان سعی داشتند خط قرمزها را کمی جا به جا کنند. مصرف مشروبات الکلی که پیش از این کدگذاری شده ، بدون اشاره مستقیم و توسط شخصیت های منفی فیلم نشان داده می شد امسال در چندین فیلم به عنوان یک خرده فرهنگ به نمایش درآمد. تک خوانی زن در چندین سکانس و تیتراژ پایانی به اشکال گوناگون اتفاق افتاد و از ترانه های به اصطلاح لس آنجلسی فارسی در فیلم ها استفاده شده بود.باید دید تیغ سانسور با فیلمهای اکران سال آتی چه برخوردی خواهد داشت.

ایران به تمام لهجه ها و زبانها

قومیت های مختلف کشورمان بیش از هر چیز نیاز به حس ارزشمندی و هویت بخشی دارند لذا فیلمهایی که به هر بهانه اقوام ایران را در قابی اصیل به تصویر می کشند ابعاد وسیع تری از حوزه فرهنگ را شامل می شوند. این اقدام علاوه بر حس قرابت مخاطب با اقوام ایران ، با انعکاس خرده فرهنگ های آنها در سینما می تواند به واسطه ساز و کارهای ارتباطی امروز ، تاثیر بسزایی در جهانی شدن این فرهنگ های قومی داشته باشد.در فیلم “درخت گردو” میزان همدردی مخاطب با مردم کردستان به حداکثر می رسد. این محمد حسین مهدویان “ایستاده در غبار” است که واقعه ناباورانه “بمباران شیمیایی سردشت” را مستندگونه به تصویر میکشد و جایزه سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را به همراه پیمان معادی بازیگر نقش اول “درخت گردو” از آن خود می کند.

اگر مهدویان متولد شمال کشور است اما مهرداد خوشبخت که فیلم ” آبادان یازده ۶۰″ را ساخته ، آبادانی است ؛ فیلمی درباره تلاش کارمندان رادیو آبادان برای حفظ موج این رادیو در شرایطی که این شهر در آستانه سقوط قرار گرفته است . حضور ” آبادان یازده ۶۰″ در میان بهترین فیلمها از نگاه تماشاگران ، بیانگر این است که این مرد آبادانی و تیمش تاثیرشان را گذاشته اند.

فیلم بعدی ” پوست” برادران ارک بود . فیلمی به زبان آذری و با زیرنویس فارسی که روایتی ست افسانه ای و فولکوریک از آذربایجان که با وحشت ، عشق ، خرافات و جادو همراه است. برادران ارک بع از جوایزی که برای فیلم کوتاه “حیوان” گرفته بودند در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر برای “پوست” برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم هنر و تجربه شدند .
اثر آذری زبان بعدی “آتابای” نیکی کریمی بود که به جز چند دیالوگ فارسی که بین خانواده میهمان فارسی زبان و مرد آذری روایت شد بقیه فیلم زیرنویس شده بود. به نظرم فیلمهایی از این دست آنچنان اهمیت ملی دارد که می توان از مشکلات لهجه جنوبی باران کوثری در کشتارگاه و زبان آذری جواد عزتی در آتابای به سادگی چشم پوشی کرد.

مخاطبان جشنواره یا علاقه مندان سینما

مخاطبان جشنواره فجر همان علاقه مندان به سینما هستند؛ کسانی که ۱۰ روز کار و بارشان را سبک میکنند تا تازه ترین فیلمهای سینمای ایران را دنبال کنند. مخاطبانی که به فیلم “خوب بد جلف ۲ ” رای بالا میدهند و در سالن در حضور عوامل فیلم به جدی ترین سکانسها می خندند، وسط فیلمهای هنر و تجربه سینما را خالی میکنند و گاردشان نسبت به کارگردان یا تهیه کننده خاصی باعث می شود با داشتن بلیط قید دیدن فیلم را بزنند.

در نشست خبری یکی از عوامل فیلمها از برخورد تماشاگران کاخ سی و هشتمین جشنواره فیلم فجردرسالن سینما ناراحت بود ، نباید یادمان برود که همین علاقه مندان سینما در طول سال باعث فروش فیلمها می شوند. ما همان هایی هستیم که چندبار به دیدن فیلمهای “هزارپا” و “مطرب “می رویم و از گفتن این واقعیت ترسی نداریم . شهرام مکری کارگردان و عضو شورای سیاست گذاری گروه هنر وتجربه معتقد است مخاطبان سینما فقط کسانی نیستند که به سالن سینما می روند اما هم اکنون منظور ما از مخاطب سینما کسی ست که به پا به سالن سینما می گذارد و امسال بعید نیست که فیلم برگزیده تماشاگران “شنای پروانه” پرفروش فیلم غیرکمدی سال ۹۹ شود.

نگاه نو – نگاه ملی یا سینما

فیلم “روز صفر” که به گواهی آمار مورد توجه تماشاگران سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر واقع شد روایت دستگیری عبدالمالک ریگی ست. فیلم سعید ملکان از این جهت که پیش فرض مخاطب را از یک فیلم ملی – امنیتی جا به جا کرده متفاوت است. ” روز صفر” فیلمی اعتقادی – عقیدتی – آرمانی و بالاخره شعاری نیست. عباس کیارستمی در مصاحبه ای می گوید :

(یکی از مسئولان شهر رودبار گله کرد چرا در فیلم ” زیر درختان زیتون” مصیبتهای زلزله رودبار را نشان ندادی.گفتم من از وسط همه آنها عشق و امید را دیدم ) فیلمساز حق دارد به وقایع از زاویه خاص خود نگاه کند و “روز صفر” پیش از آنکه محصولی سفارشی باشد یک فیلم جذاب ،اکشن، دیدنی و به قول یکی از منتقدان (با طعم هالیوودی ست ) که تماشاگر کم کم متوجه می شود از یک جایی باید روایت های مستند ماجرا را فراموش کند و از هیجان سینما لذت ببرد. فیلمی که نه شما را به یاد ابعاد خارج از کادر “به وقت شام” می اندازد و نه به بی ادعایی “۲۳ نفر” است.

جواد عزتی – قهرمانی در پرده

جواد عزتی با پنج فیلم در جشنواره امسال حضور داشت و تنها برای فیلم “آتابای” نامزد سیمرغ بلورین نقش مکمل مرد شد. این بازیگر پولساز سینمای ایران در فیلمهای امسالش قهرمانی بی ادعا و در پرده بود . در فیلم ” آتابای” قهرمانی پاکباخته بود و در “خورشید” مهربانی ، انسانیت و شجاعتش از او یک قهرمان ساخت. در “دوزیست” قهرمانی عاشق بود و در “مغز استخوان” قهرمانی به ته خط رسیده ، در “شنای پروانه” اما قهرمانی پیروز و رضایتمند به نظر می رسید.

پرده آخر

سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر  امسال یک جشنواره اعتراضی بود. هنرمندانی که با تحریم جشنواره در آن حضور نیافتند و دیگرانی که به قهر آنها اعتراض کردند. حتی هر سه اثر سازمان سینمایی اوج «خروج»، «لباس شخصی» و «روز بلوا» در چارچوب نظام با کدگذاری های حساب شده اعتراضی بودند. اما قهر و انصراف مسعود کیمیایی از حضور در جشن سینمای ایران از آن جهت قابل تامل است که “خون شد” به نظر من معترض ترین فیلم جشنواره امسال بود و عکس العمل کارگردان قیصر اتفاقا کمک کرد به بعضی مسئولان که دنبال راهی بودند تا به “خون شد” توجهی نشود. امیدوارم جشنواره سی و نهم با آرامش بیشتر و خشم کمتری برگزار شود.