آندره وایدا کارگردانی خوش فکر با افکار انقلابی|سیدرضا اورنگ|سرزمین هنر|سینما
سینمای هالیوود از آغاز تاکنون حرف اول را در سینما زده و می زند. این واقعیت را همه پذیرفته و به آن اذعان دارند. پس از هالیوود انگلیس، فرانسه و ایتالیا کشورهای صاحب سینما شناخته می شوند که آثار بسیاری را به سینمای جهان ارائه کرده اند. علاوه بر هالیوود، این سه کشور تاثیر زیادی روی سینمای جهان داشته اند.
کشورهای اروپای شرقی، به ویژه اتحاد جماهیر شوروی با نظریه پردازان و کارگردانان مطرح خود جایگاهی برای خود در عالم سینما به دست آوردند. به غیر از اتحاد جماهیرشوروی، کشورهای یوگسلاوی سابق ، چکسلواکی سابق، مجارستان، رومانی و لهستان با ساخت فیلم های شاخص و پر معنی، خود را به سینمای جهان معرفی کردند.
لهستان کشوری است که برخی از سرشناس ترین کارگردانان جهان از آن برخاسته اند، کارگردانانی چون: کریستوف کیشلوفسکی، رومن پولانسکی و به خصوص آندره وایدا که شهرت جهانی دارند. این سه کارگردان با ساختن فیلم هایی خاص، نام لهستان را در عرصه سینما بر سر زبان ها انداختند. این سه کارگردان مطرح از فارغ التحصیلان مدرسه فیلمسازی معروف لودز هستند.
آندره وایدا کارگردانی است خوش فکر با افکار انقلابی که نگاهی ویژه به تاریخ، به ویژه تاریخ لهستان و هنرش دارد. سبک ویژه کارگردانی، او را از سایر فیلمسازان، به خصوص اروپای شرقی متمایز می کند.
وایدا مانند برخی از کارگردانان مطرح تاریخ سینما با هنر نقاشی و تئاتر آشنا بود. وی همزمان با فعالیت در عرصه فیلمسازی، نمایش های «یک مشت باران»، «هملت» و «آلاکلنگ دو نفره» را روی صحنه برد. آشنایی با نقاشی و تئاتر تاثیر زیادی روی فیلم های وایدا داشت. او همچنین تاریخ اروپا، به ویژه لهستان را به خوبی می شناخت.
بسیاری از فیلم های وی با موضوع تاریخی و تم انقلابی است. فیلم های مطرح «مرد آهنین»، «مرد مرمرین» و «دانتون» از فیلم هایی هستند که با موضوع انقلابی ساخته شدند و ریشه در تاریخ دارند. هر چند «مرد آهنین» به آغاز انقلاب کارگری در بندر گدانسک با رهبری لخ والسا می پرداخت، اما بخشی از تاریخ معاصر لهستان را نیز به تصویر می کشد.
وقتی انقلاب مردم لهستان پیروز شد، لخ والسا رهبر کارگری لهستان بعدها رییس جمهور این کشور شد. شاید این روحیه انقلابی وایدا از دوره ای سرچشمه گرفته باشد که در جنبش مقاومت لهستان با متجاوزان آلمانی به مبارزه می پرداخت.
وی مدتی را به عنوان دستیار کارگردان با آلکساندر فورد کارگردان لهستانی همکاری می کرد. فیلم «یک نسل» که سال ۱۹۵۵ ساخته شد از اولین فیلم های اوست. سپس فیلم ضد جنگ «کانال» را ساخت که جایزه ویژه هیات داوران جشنواره کن را به طور مشترک با اینگمار برگمن برای «مهر هفتم» دریافت کرد.
دهه ۷۰ میلادی را باید دوران اوج کاری آندره وایدا دانست، زیرا در این سال فیلم های مطرح خود را توانست بسازد، از جمله: «سرزمین موعود»، «مرد مرمرین»، «دوشیزگان ویکلو» و «رهبر ارکستر». در ادامه فیلم «مرد آهنین» را سال ۱۹۸۱ ساخت. در این فیلم لخ والسا رهبر جنبش کارگری لهستان در نقش خودش ظاهر می شود.
روایت در فیلم های وایدا دارای لحنی تراژیک است با ترکیبی از داستانی و مستند. وی را به نوعی می توان بازگو کننده تاریخ لهستان نامید.
آندره وایدا هنگام ساخت فیلم «مرد آهنین» بازیگرانش را به میان تظاهرات مردم در بندر گدانسک فرستاد تا بتواند تصویری مستند از شکل گیری جنبش همبستگی کارگری لهستان را در فیلمش ثبت کند.
در فیلم های او روابط آدم ها بر بستری از احساسات تند و عاطفی شکل می گیرد. از نظر وایدا روابط اجتماعی همواره با شرایط تاریخی عجین شده است.
آندره وایدا سال ۲۰۰۰ میلادی به خاطر پنج دهه کار خلاقانه در سینما جایزه اسکار افتخاری دریافت کرد. از دیگر جوایزی که وی دریافت کرده می توان به جایزه سزار برای فیلم «دانتون»، جایزه بفتا برای «کاتین» و خرس طلای افتخاری از جشنواره برلین اشاره کرد.
آندره وایدا یکی از معروف ترین کارگردانان صاحب سبک بود که تاثیر زیادی، نه تنها بر سینمای لهستان و اروپا، بلکه روی سینمای جهان گذاشت. این کارگردان مطرح تا آخرین سال های عمر به کارگردانی پرداخت.
وی در ۹۰ سالگی، پیش از مرگ فیلم «پویدوکی» را ساخت که از سوی لهستان به اسکار ارسال شد. سرانجام این کارگردان بزرگ ۹ اکتبر سال ۲۰۱۶ چشم از جهان فرو بست.