آشنای دیر پای | به بهانه نود و شش سالگی استاد عبدالوهاب شهیدی

مسیح افقه

اول مهرماه سالروز تولد استاد «عبدالوهاب شهیدی» است.تقارن این روز با تولد استاد شجریان دو واقعه ی نیکو در حوزه ی هنر موسیقی در ایران است که آن را به فال نیک می گیریم. یادداشتی که خواهید خواند به همین مناسبت به قلم  دکتر «مسیح افقه» نوشته شده و با تشکر از ایشان تقدیم می شود.

آواز «عبدالوهاب شهیدی» همیشه بعنوان یک آواز متشخص و با وقار در فضای موسیقی ایران شنیده شده است. هیچ وقت نمی توان آنرا به عنوان یک آواز پر هیجان ردیف دستگاهی قلمداد کرد چرا که ارتباط فضای آواز او با خواص صوتی و حالت بیانش دارای یک وحدت رویه بوده است.

نرم و نرمک در ذهن و روح انسان نفوذ میکند.

به سادگی می توان «درآمد شور»ی را که می خوانده تصور کرد که چگونه با طمأنینه در فضای ذهنی انسان جا باز می کند و همین طور که گوشه های مختلف را می خواند کل فضای فکری انسان را تصاحب می کند.این شکلی از آواز استاد «عبدالوهاب شهیدی» است که خصوصا وقتی با همنوازی عودش نیز مصادف میگردد، اثر این آواز دوچندان می شود.

شاید در این چهار دهه مردم ما و فقط با شکلی خاص از آواز ایرانی آشنا شده باشند و آواز شهیدی را باید نزد کلکسیونرهای موسیقی ایرانی جستجو کرد و یا هر چند کلیپی از کنسرت ها و یا برنامه هایی که در گذشته با سرپرستی فرامرز پایور در تلویزیون اجرا شده را به شکل دست به دست گشته  دید.

چقدر نسل جوان ما با این آواز آشناست، در دیاری که ملت آن ادبیات را بیش از موسیقی می شناسند چقدر جای این آواز خالی است.

عبدالوهاب شهیدی
عبدالوهاب شهیدی

چهل سال است که این حنجره برای مردم نخوانده است!

چطور می شود که مردم ما که الفت زیاد با آواز هم دارند ( قطعاً به واسطه حضور ادبیات است) از شنیدن اینچنین آوازی جا مانده باشند.

این بر جای ماندگی سبب تغییر در ذائقه موسیقایی آنها شد و تنها اشکال مورد اشاره این آواز قابل لمس بود و تازه مخاطبان موسیقی ایران تنها شکل بخصوصی را شنیدند.

ساده می گذریم و برگزار می کنیم غفلتهایی بزرگ از این جنس را بی آنکه به مشتاقان آواز ایرانی پاسخی قانع کننده داده باشیم گذر کردیم.

حتماً جای آن است که از آثار تاثیر گذار استاد شهیدی در این جا سخن گفت، شاید از مشهورترین آثاری که «شهیدی» در طول دوران فعالیت هنری خود به ثبت رسانده تصنیف زندگی (اون نگاه گرم تو) است.

این تصنیف در میان آثار شناخته شده بیش از چهل سال پیش، جز شاخص ترین آثار کلامی زمان خود شد و برای «عبدالوهاب شهیدی» بیش از پیش شهرت به ارمغان آورد. این اثر که با تنظیم فرامرز پایور در ماهور اجرا شد، بارها و بارها با اجراهای مختلف روی صحنه آمد که البته معروفترین اجرا آن مربوط به جشن هنر شیراز است. در این برنامه استاد شهیدی در کنار استادان فرامرز پایور، هوشنگ ظریف، حسن ناهید، رحمت الله بدیعی، محمد اسماعیلی، و هنرمندان وزارت فرهنگ و هنر (که بعدها با نام گروه پایور) در موسیقی ایران شناخته شدند و شامل پروین صالح، پروین شکالور، حسین فرهادپور و محمد دلنوازی ، یکی از موفق ترین اجراهای جشن هنر را در کارنامه خود دارند.

عبدالوهاب شهیدی و رادیو

شهیدی سال ها با برنامه گل ها در رادیو ایران همکاری داشت و در بسیاری از برنامه های این مجموعه (به قولی بیش از دویست برنامه) را با آواز او می توان شنید و از این جهت در زمان خود از پرکار ترین آوازخوانان محسوب می گردد.

آواز شهیدی در برنامه های گل های رنگارنگ، گل های تازه و برگ سبز ضبط شده است. او آثاری ازتصنیف سازان متقدم (از خون جوانان وطن و گریه را به مستی بهانه کردم از ساخته های عارف قزوینی) را نیز اجرا کرده است.

وی با موسیقیدانان بزرگی نظیر «روح الله خالقی»،«فرامرز پایور»، «جواد معروفی»، «پرویز یاحقی»، «همایون خرم»، «جلیل شهناز»، «اصغر بهاری» و «جهانگیر ملک» همکاری داشته است.

هوشنگ ابتهاج- عبدالوهاب شهیدی - محمدرضا شجریان
هوشنگ ابتهاج- عبدالوهاب شهیدی – محمدرضا شجریان

در سال هزارو سیصد و پنجاه یک برنامه سه گاه را با گروه اساتید (حسین تهرانی، جلیل شهناز، اصغر بهاری، فرامرز پایور و حسن ناهید) در «جشن هنر شیراز» اجرا کرد و بعدها اجرای دیگیری را در سه گاه با گروه پایور در تلویزیون ایران ضبط نمود که با شعری از مولانا و تصنیفی از ساخته های استاد «فرامرز پایور» (حیلت رها کن عاشقا) را اجرا کرد.

لطافت صدای متین شهیدی در فضای ایرانی نیاز به هیچگونه تأکیدی ندارد.

هویت مستقل آوازی

او هویت کاملاً مستقلی در آواز ایرانی است، از کسی تقلید نکرده و به همین جهت شهیدی را کاملاً یک آواز خوان صاحب سبک به اهل موسیقی شناسانده است.

شاید یکی از عناصر اصلی این شخصیت آوازی به جنس صدای او برمی گردد.

جنس صدای استاد «عبدالوهاب شهیدی» این نتیجه را به همراه داشته که حتی در تقلید صدای آواز (که یسیاری از آواز خوانان سعی در انجام آن را دارند) نیز تقلیدی درصدای وی شنیده نمی شود و نهایتاً باید گفت، صدایی است که تکرار نشده است.

این ویژگی در صدای شهیدی سبب شده که هم در ارائه شکل آواز ایرانی به سبک و سیاق خود و هم در اجرای تصانیف دارای لحن ممتازی باشد که مخاطب را به فضای خود درون گرایانه موسیقی ایرانی سوق می دهد.

اجرای آثار خالقی

در مجموعه آثار موسیقیدان بزرگ ایران، «روح الله خالقی»، استاد عبدالوهای شهیدی یکی از دو اجرا کننده اصلی آثار این آهنگساز بزرگ است.

این آثار که با ارکستر بزرگ اجرا شده دارای لطف دیگری است چرا که افزون بر آثار ساخته شده «روح الله خالقی» دارای آثاری از موسیقی محلی نیز هست که با صدای استاد «عبدالوهاب شهیدی» اجرا شده است.

لحن اجرای آثار مورد اشاره قابلیت های دیگری را از اجرای وی هویدا می سازد که منحصراً مربوط به ادراک اوست.

«شهیدی» آواز خوانی پر سابقه است تقریباً از چهارده ساگی با موسیقی آشنا شده به آواز «ادیب خوانساری» و «تاج اصفهانی» اشراف داشته ولی با این حال دارای سبکی مجزاست که فقط در آواز او شنیده شده است.

غفلت نابخشودنی

او از سال ۱۳۳۹ با برنامه های گلها در رادیو ایران همکاری داشته و این فعالیت طولانی مدت از او یک آوازخوان بسیار با تجربه ساخته که در عین تسلط بر ردیف آوازی دارای یک حنجره کاملا پخته در طول فعالیت هنری وی بوده.

شاید به همین جهت صاحب این قلم اعتقاد دارد که علاقمندان به موسیقی ایران می توانستند پس از سال ۱۳۵۷ از صدای استاد شهیدی استفاده کنند. همانطور که در ابتدای سطور اشاره شد این ممکن است از مصادیق یک غفلت در هنر موسیقی ایران محسوب گردد.


*عکس اول از مجتبی عربزاده به همراه سایر عکسها از اینترنت انتخاب شده است

ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

88 − 87 =