زبان جوانی در رادیو-بخش اول

زبان جوانی در رادیو

 سیری در تغییرات زبانی همراه با مرور زبان مخفی جوانان

 آناهیتا برزویی-تهیه کننده ارشد رادیویی ( بازنشسته )

 

مقدمه

هر نوع ارتباط اجتماعی مستلزم رسانه خاصی است رسانه ها به ویژه رادیو مهم ترین عامل ارتباطات هسنتد که آن هم به نوبه خود مهم ترین عامل رشد جامعه است.

به عبارتی ارتباط رادیو و جامعه رابطه ای حیاتی است که در آن رشد رسانه رادیو نشانه رشد جامعه انسانی تلقی می شود.

زبان به عنوان نظامی یکپارچه و یک پدیده اجتماعی و نیز به عنوان نظام ارتباط کلامی پدیده ای ثابت نیست چرا که عواملی مثل جغرافیا، طبقه های اجتماعی، جنسیت، سن، تحصیلات، موقعیت های ارتباطی و روابط بین فردی اقتضا می کنند که زبان نیز در شرایط متفاوت از گونه های متفاوت برخوردار شود.

از جمله گونه فردی، اجتماعی، جغرافیایی، سبک، سیاق و…

زبان مهمترین رسانه ارتباطی است که حاوی دو وجه است. وجه انتزاعی زبان «لانگ» و وجه کاربردی زبان در ارتباط های روزمره، گفتار، صورت اولیه زبان و طبیعی ترین شکل آن است که در آن گفتار و گوینده پیوندی جدا نشدنی دارند.

طرح موضوع

هر زبان از جمله زبان فارسی از ساخت های درونی شامل ساخت آوایی، صرف نحوی و گفتمانی تشکیل می شود که مجموعا تونش زبانی اهل زبان را تشکیل می دهند.زبان در ایفای نقش ارتباطی خود به قواعد دیگری به نام قواعد کاربردی شناختی «منظور شناختی» نیز وابسته است که نشان دهنده تعامل زبان و موقعیت و شرایط اجتماعی متفاوت است.

در مباحث کاربرد شناختی علاوه بر عناصر کلامی به عناصر غیر کلامی ارتباط انسان و عوامل فرازبانی «مثل آهنگ، سرعت، تکیه…» توجه می شود که نشان دهنده حالات روانی و عواطف گوینده است. لذا انسان برای برقراری یک ارتباط زبانی موثر باید علاوه بر قواعد درونی زبان، قواعد غیر کلامی موثر بر ارتباط زبانی را نیز رعایت کند.

زبان شناسی، بررسی علمی پدیده زبان است که با استفاده از اصول نظری، طبقه بندی توصیفی و روش های تجزیه و تحلیل زبان ها، علایم مشخصه هر یک از آن ها و تغییراتی را که به هنگام کاربرد زبان پیش می آید توصیف می کند.

زبان شناسی کاربردی، علمی میام رشته ای است که تمام مفاهیم و یافته های زبان شناسی را در حل مسائلی که کاربرد زبان در اجتماع موجب پیدایش آن ها می شود به کار می برد. در نتیجه به غنای نظریه های علمی زبان شناسی کمک می کند.در میان نهادهایی که از زبان و ارتباط کلامی استفاده می کنند رسانه ها و به ویژه رسانه رادیو طیف وسیعی از مخاطبان را در بر گرفته و کاربرد زبان در آن به طور گسترده است.رادیو، رسانه پرمخاطبی است که حضور آن به عنوان یک رسانه ترویج زبان معیار به اثبات رسیده است و کارکرد منحصر به فرد رادیو در تحقق این هدف موجبات تمایز این رسانه فراگیر را با دیگر رسانه ها فراهم آورده است.این امر نشان دهنده این است که وقوف دست اندکاران رسانه رادیو بر تمام کارکردهای زبان فارسی و اهمیت برخورد آگاهانه با زبان و ارتباط در رادیو ضروری است.

ضرورت و اهمیت پژوهش

با ظهور رسانه های جدید، کارکردهای زبان فارسی پیچیده تر و حوزه تاثیر آن گسترده تر و کاربرد آن تخصصی تر شده است. امروز زبان فارسی نه فقط وسیله ارتباط بلکه ابزار گسترش و افزایش قدرت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و …است.

یکی از اهداف رسانه ها و به ویژه رادیو با توجه به فراگیری آن، گسترش و تقویت زبان فارسی معیار است که این امر به میزان دانش و شیوه نگاه و عمل تولیدکنندگان برنامه های رادیویی بستگی دارد.

در برنامه های مجری محور رادیویی، زبان گفتار به عنوان ابزار و بستر یک گفتگو و تعامل موفق و در میان کارکردهای متفاوت زبان، کارکرد ارتباطی آن بارزتر است.

در دهه های اخیر با توجه به افزایش شبکه های رادیویی ایران و نیز افزایش تولیدات برنامه ای آن تلاش می شود تا با استفاده از کارشناسان رشته های علمی مختلف، از جمله زبان شناسان، به غنای علمی برنامه های افزوده گردد.

شاید این محتوا را نیز دوست داشته باشید

در واقع، توجه به زبان فارسی، خود نیازمند پژوهش های سیب شناسانه در حوزه تولیدات رادیویی و به ویژه برنامه های مجری محور می باشد چون نقش عمده ای از مشکلات اساسی چنین برنامه هایی از میزان تسلط مجری به نظام زبان فارسی و زیر نظام های آن نشات می گیرد.

زبان جوانی در رادیو

با مطالعه اسناد مختلف موجود در عمر رسانه ای مثل رادیو می توان دربافت که دغدغه انتخاب زبانی درست و کارآمد برای رادیو از ابتدا در بین دست اندر کاران این رسانه گرم وجود داشته است.[۱]

سالهاست که اختلاف منظر دو گروه استادان زبان و ادبیات فارسی و زبان شناسان نتوانسته است راه به جایی ببرد زیرا کماکان گروه اول اعتقاد راسخ دارند که واژه های موجود در زبان فارسی بایستی به همان گونه ای که در آغاز بوده حفظ شود و زبان شناسان بر این اعتقادند که زبان موجودی زنده است و در طی سالهای متمادی تکامل پیدا کرده و یا تغییراتی در آن ایجاد شده است. [۲]

دغدغه اصلی رسانه ملی نیز در سالهای پیاپی حفظ زبان معیار و گزینش یک زبان واحد برای استفاده است تا آنجا که مدتها شرکت در آزمون زبان و ادبیات فارسی برای ترفیع شغلی کارکنان صدا و سیما با توجه به رده های شغلی امری اجتناب ناپذیر شده بود و ترفیع شغلی آنان بستگی مستقیم به این امر داشت.

اما آنچه که در گذر زمان مشهود است تغییر واژگان و ورود واژه های جدید به زبان فارسی است که بسیاری از این واژه ها به دلایل متعددی از جمله تکرار، کاربرد فراوان و بسامد بالا به تدریج عمومی شده‌اند و جزء واژگان روزمره درآمده‌اند. این پدیده تا آنجا پیش می‌رود که برخی از اوقات برای شنیدن گفتگوی دو نفره یا چند نفره در برخی از گروه‌های اجتماعی نیاز به مترجم پیدا خواهد شد که این امر ربطی به عدم تسلط بر زبان و یا لهجه ندارد و اینجاست که به نظر می‌رسد زبانی دیگر تحت عنوان “زبان مخفی” در حال بوجود آمدن است.

باید توجه داشت که زبان، یک لفظ عام برای نامیدن پدیده‌ای انتزاعی در هر جامعه زبانی است این پدیده انتزاعی زمانی به فعل درمی‌آید و عینی می‌شود که به یکی از گونه‌هایش تبدیل شود.

گونه‌ها یا جغرافیایی هستند یا اجتماعی. گونه‌های جغرافیایی را بنا به معیارهایی گویش یا لهجه می‌نامند. گونه‌های اجتماعی زبان نیز بسته به طبقات اجتماعی به وجود می‌آیند. زبان مخفی یک از گونه‌های اجتماعی است که با توجه به هنجارها و ناهنجاری‌های آن گروه ایجاد می‌شود.[۳]

borzoo

از طبقات مختلف اجتماعی که در طول سالیان متمادی زبان مخفی در آن‌ها بوجود آمده است می‌توان به رانندگان، زندانیان، متکدیان، سارقان، راهزنان، جوانان و … اشاره کرد.

البته باید دقت داشت که زبان مخفی ایجاد شده در این گروه‌های اجتماعی دارای تفاوت‌های بنیادین با یکدیگر هستند. زیرا مثلاً جوانان برای ابراز هویت اجتماعی و کشیدن مرز بین خود و دیگران به این زبان روی می‌آورند و زندانیان و سارقان و راهزنان برای مخفی کردن خود.

زبان مخفی یا آرگو[۴] هم‌اکنون به عنوان یکی از گونه‌های اجتماعی زبان شناخته می‌شود.[۵]

[۱] – رجوع شود به ضمائم پایان مقاله برگرفته از کتاب ” اسنادی از تاریخجه رادیو در ایران

[۲] – توجه کنید به تغییر تدریجی واژه برگ و برف در زبان فارسی

فارسی امروز       فارسی میانه       فارسی باستان

Barg                                        Valg                                         Valga

Barf                                         vafr                                         Vafrah

[۳] – دکتر مهدی سمایی فرهنگ لغات زبان مخفی نشر مرکز ۱۳۸۲

دکتر سید مهدی سمایی دکترای زبان شناسی، استاد دانشگاه و مشاور گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی یکی از اولین کسانی بود که زبان خفی را جدی گرفت. تا آنجا که فرهنگی برای لغات زبان مخفی نوشت. این فرهنگ با مقدمه‌ای درباره جامعه‌شناسی زبان در سال ۱۳۸۲ بوسیله نشر مرکز به چاپ رسید و جنجال‌های بسیاری را برانگیخت. نگارنده با تحقیق میدانی در جامعه جوانان تهرانی (دختر و پسر) توانسته است بسیاری از واژه‌های زبان مخفی را جمع‌آوری و تدوین نماید. آوانگاری برای هر واژه، بررسی حوزه‌های معنایی و حوزه مترادف‌ها از دیگر ویژگی‌های این کتاب است. فرهنگ لغات زبان مخفی به سرعت منبع بسیاری از نویسندگان ادبیات داستانی، فیلمنامه‌نویسان و نویسندگان رسانه‌های مختلف از جمله نویسندگان رادیو و تلویزیون و بلاگ‌های شخصی و مطبوعات … شد.

[۴] – Argot

[۵] – فرهنگ لغات زبان مخفی سمایی مهدی نشر مرکز ۸۲

ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

− 2 = 5